कांग्रेसको पुरानो रोगले कम्युनिष्टहरु सिकिस्त

image

एमाले अध्यक्ष मनमोहन अधिकारी, कांग्रेस महामन्त्री निधि र राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष वेनीबहादुर कार्कीसहित अन्य कम्युनिस्ट दलका नेताले जुलुससहित नारायणहिटी राजदरबार पुगेर संयुक्त वक्तव्य बुझाए । संयुक्त वक्तव्यमा ‘अधिवेशन चलिरहेका बेला संसद्बबाट समाधान नखोजी र सत्तासीन पार्टीको निर्णय र सहमति बेगर असंवैधानिक ढंगले विघटन गरिएको प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापना गर्न“ माग गरिएको थियो । 

दुई तिहाईको एमाले वहुमतको सरकारले संसदको विश्वास मात्र गुमाएन । इतिहासका सर्वशक्तिमान प्रधानमन्त्री केपी ओलीले दुई दुई पटक संसद भंग गरे । नेकपा तीन चिरा भयो । केन्द्रदेखि प्रदेशसम्म एकछत्र शासन सत्ता चलाएको देशको ठूलो कम्युनिष्ट पार्टी खुम्चिदै गएको छ । पार्टीका वरिष्ठ नेताहरु आफ्नो पार्टी भन्दा विपक्षीलाई विश्वास गर्न थालेका छन् । त्यो पनि संसदीय मूल्य मान्यता विपरित । अहिले कांग्रेसको जस्तो उही पुरानो रोगवाट एमाले सिकिस्त छ । 

अट्ठाईस वर्षअघिको कुरा हो । अहिलको नेकपा (एमाले) जस्तै तिनताकाको सत्तारुढ दल नेपाली कांग्रेस आन्तरिक किचलोमा फसेको थियो । खासगरी संसदमा आफ्नै दलका सांसद अनुपस्थित भएर सरकारको नीति तथा कार्यक्रम विफल भएपछि मध्यावधि निर्वाचनको घोषणा भयो । त्यसपछि पार्टीभित्र र बाहिर प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको व्यापक आलोचना भइरहेको थियो । पार्टीका सर्वोच्च नेता गणेशमान सिंह र पार्टी सभापति कृष्णप्रसाद भट्टराई प्रधानमन्त्री कोइरालालाई हटाउन चाहन्थे । उनीहरु मध्यावधिको पक्षमा थिएनन् । दरबारको इसारामा संसद् विघटन गरेर कोइरालाले प्रजातन्त्रलाई नै संकट पारेको उनीहरुको धारणा थियो ।

यसबीच सिंह र भट्टराईले प्रमुख प्रतिपक्षी दल (नेकपा एमाले) का महासचिव मदन भण्डारीलगायतका शीर्ष नेतासँग पटकपटक छलफल गरी प्रजातन्त्रलाई बलियो बनाउन सँगै अघि बढ्ने सहमति गरे । सभापति भट्टराई र एमाले अध्यक्ष मनमोहन अधिकारीबीच सहमति पत्रमा हस्ताक्षर भयो राष्ट्रियसभा अध्यक्ष बेनीबहादुर कार्कीको निवास (जाउलाखेल) मा । पहिलो संसदमा (२०१५) विपक्षी दलका नेता भरतशमशेर राणालाई साक्षी राखेर गरिएको सहमतिमा मध्यावधि निर्वाचन बदर गर्न दरबारमा बिन्तीपत्र दिने र दुई पार्टी मिलेर सरकार एवं संसद् चलाउने भनिएको थियो । 

त्यस सहमतिका साक्षी पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालले “किसुनजी“ शीर्षकको पुस्तकमा लेखेका छन् – ‘कांग्रेससँग मौखिक सहमतिमा विश्वास नभएपछि भरतशमशेरलाई साक्षी राखेर गरिएको कागज बेनीबहादुर कार्कीको सेफमा थियो ।’ गोप्य सहमतिका दुई प्रति थिए । यस सम्बन्धमा इतिहासकार प्राध्यापक डा. राजेश गौतमसँगको अन्तर्वार्तामा भरतशमशेरले भनेका छन् – ‘कांग्रेस केन्द्रीय समितिको बैठकबाट अनुमोदन गरेपछि एमाले नेताहरुलाई हस्तान्तरण गर्ने भनी सहमतिपत्र कार्कीको जिम्मा छोडिएको थियो ।

एमालेसँग २०५१ साउन ८ गते सहमति भएपछि कांग्रेसका महामन्त्री महेन्द्रनारायण निधिले प्रधानमन्त्री कोइरालालाई बर्खास्त गरी नयाँ संवैधानिक प्रक्रिया थाल्न दरबारमा बिन्तीपत्र चढाए । बिन्तीपत्रमा भनिएको थियो – ‘म केन्द्रीय समितिका तर्फबाट श्री ५ महाराजाधिराजमा अनुरोध गर्न चाहन्छु कि तुरुन्त प्रधानमन्त्रीलाई खारिज गरी देशमा संवैधानिक प्रक्रिया प्रारम्भ गरिबक्सियोस् । यसमा मौसुफले केबल नेपाली कांग्रेस र प्रतिपक्षको मात्र होइन बरु सम्पूर्ण नेपाली जनताको हार्दिक कृतज्ञता प्राप्त गरिबक्सने छ ।’ 

लगत्तै नेपाली कांग्रेस र छवटा कम्युनिस्ट दलहरुले कोइरालालाई हटाई सर्वदलीय संयुक्त सरकार गठन गर्न संयुक्तरुपमा समेत माग गरे । एमाले अध्यक्ष मनमोहन अधिकारी, कांग्रेस महामन्त्री निधि र राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष वेनीबहादुर कार्कीसहित अन्य कम्युनिस्ट दलका नेताले जुलुससहित नारायणहिटी राजदरबार पुगेर संयुक्त वक्तव्य बुझाए । संयुक्त वक्तव्यमा ‘अधिवेशन चलिरहेका बेला संसद्बाट समाधान नखोजी र सत्तासीन पार्टीको निर्णय र सहमति बेगर असंवैधानिक ढंगले विघटन गरिएको प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापना गर्न“ माग गरिएको थियो । 

विघटित संसद्का १०५ सांसदको हस्ताक्षरसहित प्रतिनिधि सभा पुनःस्थापनाका लागि दरबारमा बुझाइएको ज्ञापनपत्रमा कांग्रेसका भने ३४ सांसदको मात्र हस्ताक्षर थियो । दरबारले अन्ततः संसद् विघटन गर्ने प्रधानमन्त्रीको सिफारिसलाई नै स्वीकार गर्‍यो ।

विसं २०४६ सालको जनआन्दोलनले सक्रिय राजालाई संवैधानिक बनाएको थियो । कोइरालालाई हटाई अर्को सरकार वनाउनुपर्छ भनेर राजालाई बिन्तीपत्र चढाउनु संविधान बाहिरबाट राजालाई सक्रिय बनाउने अलोकतान्त्रिक अभ्यास थियो ।

त्यसले जनतामा आएको अधिकार दरबारतिर फर्काउन चाहने शक्तिलाई बल त दियो नै राजनीतिक मामिलामा दरबारलाई खेल्ने ठाउँ पनि खुला गरिदियो । 

कांग्रेसभित्रको किचलो चरममा पुगेको थियो । भरतशमशेरलगायत भट्टराई पक्षका नेता कोइरालालाई कारबाही गरी एमालेसँगको सहमतिका आधारमा अघि बढ्नुपर्ने पक्षमा थिए । एमाले नेताहरुसँग कार्की निवासमा भएको सहमति अनुमोदन गर्न केन्द्रीय समिति बोलाइयो । बैठक तय भएको दिन बिहानै भरतशमशेर भट्टराई निवासमा पुगे । 

भरतशमशेर : अब त एमालेसँगको मिलन प्रक्रिया पक्का भयो हैन त किसुनजी ? त्यो सहमति बदर त हुँदैन नि !

भट्टराई : राजा, फरक पर्दैन । 

एमालेसँगको सहमति सभापति भट्टराईलेमात्र सार्वजनिक गर्ने, त्यस विषयमा अरु नबोल्ने भनिएको थियो । तर, २०५१ साउन १२ को कार्यसमिति बैठकमा भट्टराईले  सहमतिको ‘स’ पनि उच्चारण गरेनन् । ‘बैठक ठूला नेताहरु सिंह, भट्टराई, कोइराला र महामन्त्री निधि चुनाव नलड्ने सर्तमा सकियो । नेताहरुले आफू किनारा लागेर पार्टी जोगाउन त्यो निर्णय लिएको अर्थ लगाए ।’

पार्टीलाई नयाँ ढंगले अघि बढाउन युवा पुस्तालाई नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने भनियो । एकता भएकाले चुनावमा केन्द्रित हुन नेताहरुले अपिल गरे । 

प्रधानमन्त्री कोइराला पार्टी निर्णयप्रति सन्तुष्ट थिएनन् । तर, बैठकमा भने उनी चुपचाप बसिरहे । त्यो निर्णय भएको बेलुका प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटार पुगेका जलस्रोत राज्यमन्त्री लक्ष्मण घिमिरेले कोइरालालाई एकदमै निराश मुद्रामा भेटे ।

घिमिरे : गिरिजादाजु, तपाईँले चुनाव नलड्ने निर्णय कसरी स्वीकार्नुभयो ? जुन प्रधानमन्त्रीले संसद् विघटन गर्‍यो उसैले चुनाव नलड्ने ? यो अराजनीतिक र अराजक निर्णय भयो ? 

कोइराला : (आँसु झार्दै) सान्दाजुले बनाएको पार्टी हो यो । उहाँले मलाई अन्तिम समयमा भन्नुभएको छ – तेरा कारणले पार्टी विभाजन हुने काम कहिल्यै नहोस् ? पार्टी फुटाउने हदसम्म जाने बारे मैले सोच्न सकिन र यो निर्णय स्वीकार गरेँ । 

प्रधानमन्त्री नै चुनाव नलड्ने भए निर्वाचनमा हात उठाउनुको विकल्प रहँदैन भनेर सल्लाह दिने धेरै भए । त्यसपछि कोइरालाले पार्टी निर्णय सच्याउन दबाब दिएर चुनाव लड्ने सोच बनाए । अनि प्रधानमन्त्री कोइरालाले चुनाव लड्न पाउनुपर्छ भन्दै कार्यकर्तालाई नारावाजीमा उतारियो । पार्टी निर्णय उल्टाउन कोइरालाले नै त्यो माहौल बनाएका थिए ।   

कांग्रेस कार्य समितिका बहुमत सदस्यले प्रधानमन्त्री कोइरालालाई कारबाही गर्न दबाब दिइरहेका थिए । उनको खुलेर समर्थन गर्नेमा सुशील कोइराला, शेरबहादुर देउवा, भूविक्रम नेम्वाङलगायत केही सदस्यमात्र थिए । तर, महाधिवेशन, महासमिति सदस्य र जिल्ला सभापतिमा भने कोइरालाको पकड बलियो थियो । संस्थापन पक्षमा प्रधानमन्त्री कोइरालालाई साधारण सदस्यबाट समेत निष्कासन गर्ने रणनीति बन्न लागेकोे थाहा पाएपछि कोइराला पक्षले प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा मुलुकभरका कार्यकर्ताको भेला बोलायो, २०५१ साउन १३ र १४ मा । त्यही भेलामा कोइरालाले भने – मलाई पार्टीबाट निकाल्ने हो भने महाधिवेशन वा महासमितिबाट अनुमोदन गर्नुपर्छ ।

भेलाले ‘चुनाव लड्न पाउने व्यक्तिको नैसर्गिक अधिकार हो भन्ने निर्णय गर्‍यो ।’ प्रधानमन्त्रीले चुनावमा प्रतिस्पर्धा गर्न पाउनुपर्ने र उनीमाथि अनुशासनको कारबाही भए पार्टी फुटाउने तहसम्म कोइराला पक्ष पुगेको भन्ने पार्टी सभापति भट्टराईलाई लाग्यो ।

पार्टीका संस्थापक नेतासमेत रहेका सभापति भट्टराई आफैँ विद्रोहीको भेलामा गए । त्यस घटनाबारे कांग्रेस नेता राजेन्द्र खरेलले लेखकलाई सुनाए – ‘किसुनजी एक्लै पुग्नुभयो । त्यहाँ अपमान गरे । किसुुनजीले अपमानित भएर पनि पार्टी फुट्न दिनुभएन ।

नत्र गिरिजाबाबुले फोरिसक्नु भएको थियो ।’ यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका पूर्वमहामन्त्री कृष्णप्रसाद सिटौलाले लेखकलाई सुनाए – ‘म अन्तिम क्षणसम्म गिरिजाबाबुको अत्यन्त निकट रहेर काम गरेको मानिस हुँ । तर, गर्वका साथ भन्छु कांग्रेसको इतिहासमा ठूलो अपमान सहेर पनि पार्टीलाई फुटबाट जोगाउने नेता किसुनजी मात्र हो ।’

पार्टी फुट्नबाट त जोगियो तर भावनात्मक एकता भएन । बहुमत हुँदाहुँदै किन मध्यावधिमा गएको ? चुनाव घोषणा गर्ने प्रधानमन्त्री स्वयं चुनाव किन नलड्ने जस्ता प्रश्न छँदै थिए । यिनै विषयमा छलफल गर्न कार्यसमिति बैठक भयो । अघिल्लो निर्णय सच्याउँदै शीर्ष नेताहरुलाई ‘स्वेच्छाले चुनाव लड्न इच्छुक भएमा प्रतिबन्ध नलगाउने’ निर्णय गर्‍यो ।’ अनि कोइरालाले मोरङ र सुनसरीबाट चुनाव लड्ने घोषणा गरे । सिंह, भट्टराई र निधि भने उठेनन् । त्यही प्रकरणमा असहमति जनाउदै भदौ ३१ गते सर्वोच्च नेता सिंहले कांग्रेस परित्याग गरिदिए ।

 




प्रतिक्रिया


  1. I was excited to find this web site. I need to to thank you for ones time just for this wonderful read!! I definitely enjoyed every little bit of it and i also have you book marked to see new information in your web site.

    I have read some good stuff here. Certainly worth bookmarking for revisiting. I wonder how a lot attempt you set to create this sort of wonderful informative web site.

    hi!,I love your writing very so much! percentage we keep up a correspondence extra approximately your article on AOL? I need an expert on this area to unravel my problem. Maybe that's you! Taking a look forward to see you.

    Thanks for any other informative website. Where else could I am getting that type of information written in such an ideal approach? I have a undertaking that I'm simply now working on, and I've been on the glance out for such information.

    Hello, I enjoy reading through your article. I wanted to write a little comment to support you.

    Hello, I enjoy reading all of your article post. I like to write a little comment to support you.

    Hello to all, it's really a good for me to visit this web page, it includes helpful Information.

    image arcoxia disponibile senza prescrizione medica in Italia

    That is a really good tip especially to those new to the blogosphere. Simple but very accurate information… Many thanks for sharing this one. A must read article!

    I was suggested this web site by my cousin. I'm not sure whether this post is written by him as no one else know such detailed about my trouble. You are amazing! Thanks!

    Hey there! I'm at work browsing your blog from my new iphone 4! Just wanted to say I love reading through your blog and look forward to all your posts! Keep up the excellent work!

    I quite like reading an article that will make men and women think. Also, thanks for allowing for me to comment!