यसरी भए म गणतन्त्रवादी

image

मैले भने –हैन, हामीले गणतन्त्र भएको ठाउँमा संवैधानीक राजतन्त्र हुनु पर्छ भनेर कहिल्यै भनेका छैनौं । भारतमा पनि हामी संवैधानीक राजतन्त्रको पक्षमा छैनौं । अमेरिकामा पनि छैनौ । 

भर्खर मन्त्री भएको थिए, २०५२ साल फागुन ७ गतेको कुरा हो । महेन्द्र मोरङ कलेज विराटनगरमा मेरो कार्यक्रम थियो । म आउने खवर पाएपछि नोना कोइराला भाउजुले भन्नु भयो –मन्त्री भए पनि कोइराला निवासै बस्नु पर्छ नी । मैले भने ‘म मन्त्री भएर के भयो त कोइराला निवासमा वस्न पाए पछि कहाँ होटलमा वस्ने म आउछुु त्यही ।’ 
म गए । मन्त्री वस्ने भएपछि सुरक्षाकर्मीले झण्डा हाले । त्यही वेला गिरिजावावु विराटनगर आउने कार्यक्रम थिएन । दुई तीन दिन म कोइराला निवासको अतिथी भएर बसे । कलेजको कार्यक्रममा म गए । वोल्ने वत्ता राष्ट्रियसभाका पूर्व अध्यक्ष चिरञ्जीवी रिजाल, एमाले नेता गुरु वराल थिए । मैले वोल्दा उहाँहरु दुवैले वोली सक्नु भएको थियो । एमाले सांसद वरालले के कुरा भन्नुभयो सम्झना छैन । रिजालले भने ‘यि माओवादी गणतन्त्रवादी हुन्, यिनीहरुको कुरा कहिल्यै पत्याउनु हुन्न भन्नुभयो ।’
माओवादी जंगल गएको पनि केही दिन मात्र भएको थियो । त्यत्रो समारोहमा केही न केही त केही वोल्नै प-यो भन्ने लाग्यो मलाई पनि । माओवादीले पहिला ३८ सुत्रिय माग दिएका थिए, पछि चालिस सुत्रिय बनाए । 
जसमा एउटा गणतन्त्र पनि थियो । संविधानसभाको माग प्रष्ट नभएपनि राख्न चाँही राखेका थिए । 
मैले कार्यक्रमा माओवादीले सरकारलाई वुझाएको ज्ञापन पत्र र अल्टिमेटम वारे विस्तृतमा वोलेको थिए । प्रधानमन्त्री शेरवहादुर देउवाजीलाई मैले भनेको थिए –हैन यिनीहरुसंग कुरा गरे त भयो नी । पहिला त उहाँ त्यति साह्रो तयार हुनु भएन । म भारत जानु छ । फर्केर आए पछि गर्नु पर्ला भन्नु भएको थियो । 
भारत जानु अघि तपाई हेर्दै गर्नुस् न भन्नु भएको थियो । एक प्रकारले उनीहरुका माग मैले हेरि सकेको थिए तर प्रधानमन्त्रीसंग म हेर्दैछु भने । उनीहरुका ३८ वटा पुरा गर्न सकिने खालका थिए । गणतन्त्र र संविधानसभाको माग अलि पुरा गर्न नसक्ने खालका थिए । 
संविधान अन्तर्गत सरकार हामीले वनाएका छौ, गणतन्त्रमा जाने कुरा राजा छदैछन् । राजाको सबै अधिकार झिक्ने कुरा उनीहरु गर्छन् । ति दुई माग हामीले पुरा गर्न सकिन्न भन्ने मेरो भनाई थियो । 
फागुन ५ गतेसम्मको अल्टिमेटम माओवादीले दिएका थिए तर १ गते नै भूमिगत भए । माओवादीले हामीलाई ज्ञापन पत्र दिएको होइन, जनमोर्चाले दिएको थियो । उसंग भए पनि कुरा गर्नु पर्ला भन्ने मेरो सोच थियो । पछि पनि उनीहरु कुरा गर्थे की । प्रधानन्त्री भारत भ्रमणबाट आउनु भयो । त्यस अघि नै माओवादी भूमिगत भैहाले । पाँच गते भनेर एक गते नै भूमिगत भए पछि हामीले पनि वेवास्ता गरे हुन्छ भनिदिनु भयो प्रधानमन्त्री देउवाले । 
अल्टिमेटम दिएको समय अघि नै भूमिगत भएकाले हामीसंग वार्ता गर्ने भन्ने त केवल उनीहरुको नक्कली कुरा रहेछ भन्ने भयो । 
महेन्द्र मोरङ कलेजमा वोल्दा यिनै प्रसंग सहित मैले गणतन्त्रमा हामी सम्पूर्ण रुपमा असहमत होइन तर नेपालको सन्दर्भमा हामी गणतन्त्र मान्दैनौ भनेको थिए । त्यही छापिएको छ कान्तिपुरमा फागुन ८, २०५२ को भित्री पेजमा । 
अरु केही अखवारले मन्त्री पनि गणतन्त्रको पक्षमा भनेर लेखे । 
अघिल्लो दिनको मेरो भाषणलाई लिएर विराटनगरमा पनि खलवलि मच्चियो । भोलीपल्ट पत्रकारहरु भेट्न चाहन्छन् भन्ने खवर आयो । मैले नोना भाउजुलाई भने –पत्रकारहरु भेट्ने भन्दै छन् । म होटलमा कार्यक्रम गरौ की । उहाँले भन्नुभयो –होइन यही (कोइराला निवास) आउछन् नी । पत्रकारहरु सधै आई रहन्छन् । पत्रकार सम्मेलन कोइराला निवासमा भयो । कुरा माथि कुरा हुदै जाँदा मैले भने –हैन हामीले गणतन्त्र भएको ठाउँमा संवैधानीक राजतन्त्र हुनु पर्छ भनेर कहिल्यै भनेका छैनौं । भारतमा पनि हामी संवैधानीक राजतन्त्रको पक्षमा छैनौं । अमेरिकामा पनि छैनौ । तर हामी प्रजातन्त्रलाई मान्ने हुनाले प्रजातन्त्रको पक्षमा छौ । 
त्यही कुरा छापियो । ठूलो प्रतिकृया आयो । मेरै साथी प्राध्यापकहरुले पनि लेख लेखे नरहरीले किन यस्तो बोल्यो  भनेर । ति दिन राजा त्यति निर्वलियो थिएनन् । त्यति वास्ता पनि गरेनन् । हाम्रा नेताले पनि गरेनन् । 

भारतबाट फर्किएकै दिन प्रधानमन्त्री देउवाले केही सोध्नु भएन । एक दुई दिनपछि भन्नुभयो –हैन तपाईले विराटनगरमा गएर के के भन्नु भएको हो । मैले भने – सामान्य कुरा गरेको हो । मैले नभनेको कुरा छापिएको छैन । 
त्यस पछि थप केही सोध्नु भएन । आफै मनमा लागेर सोधेको भए, अरु पनि सोध्नु हुन्थ्यो होला । सायद दरवारिया शक्तिले वा राजाले नै सोधेको हुन सक्छन् । के के भनेका हुन् मन्त्रीले भनेका हुन सक्छन् । उहाँले त्यस वोहक धेरै सोध्नु भएन । 
मैले त्यस दिन देउवालाई भनेका थिए–प्रधानमन्त्री ज्यू, मैले त्यो कार्यक्रममा भनेका थिए उनीहरु (माओवादी) लाई हामीले गणतन्त्र भन्नै नदिने भनेको होइन, गणतन्त्र हामी मान्दैनौ । उनीहरु मान्छन् भने मानि रहन् । तर हिंसा भने गर्न पाउदैनन् भनेको हुँ । यो कुरा त्यति कै भयो । 


केही समय पछि मैले भनेका थिए –मेरो कुराले तपाईलाई अप्ठेरो हुन्छ भने म राजिनामा दिन्छु । देउवाले हैन हैन किन राजिनामा दिने ? अव हाम्रो सरकार गिरिहाल्छ । अनी संगसंगै जाउला भन्नुभयो । वडो आत्मियता पूर्वक यो कुरा प्रधानमन्त्रीलाई भनेको थिए । मैले राजिनामा लेखेर पनि लगेको थिए । दिनु परेन । 
सरकार ढल्नु भन्दा केही महिना अघिको कुरा हो । 
समय वित्दै गयो । म राजनीतिमा गिरिजावावुको नजिक रहेर काम गर्न थाले । यस विच दरवार हत्याकाण्ड भयो । म लगायत केही साथीहरु त्यो घटना वारे संसदमा छलफल हुनु पर्छ भन्ने पक्षमा थियौं । तर भएन । 
राजा वीरेन्द्रको हत्यापछि उनका भाई राजा ज्ञानेन्द्र राजा वने । एक प्रकारले भन्ने हो भने उनी इतिहासकै अलोकप्रिय राजाका रुपमा रहे । जनतामा राजा प्रति विश्वास थिएन । धेरैलाई परेको थियो–दाजु मारेर यिनै राजा भएका हुन् । 
घटनाक्रमले गणतन्त्रका उपयुक्त वातावरण वन्दै गयो । म पनि अलिअलि सैद्धान्तिक रुपमा वोल्न र भन्न थाले । 
भित्र भित्रै गिरिजावावुलाई पनि वोल्नु पर्छ भन्ने थियो होला त्यस्तो नभएको भए मलाई त्यति वेलै कारवाही गरिहाल्नु हुन्थ्यो नी भन्ने साथीहरु पनि थिए । मलाई उहाँले स्याक गर्ने विषयमा सोच्नु भएन । किन हो थाहा छैन । 
अव म गणतन्त्रको वारेमा प्रष्ट वोल्न थाले । गिरिजावावुलाई अप्ठेरो भयो । प्रवक्तावाट हटाउनुभयो । समय वित्दै गयो । म गणतन्त्र वारे सैद्धान्तिक रुपमा पनि प्रष्ट हुदै गए । राजाले सधै प्रजातन्त्र समाप्त पारे । अस्थिरता मात्र ल्याउने काम गरे । प्रजातन्त्रको मुख्य शत्रु राजतन्त्र नै हो भन्ने प-यो । हामी यो मुद्धा उठाउन थाल्यौ । 
यस्तैमा एक पटक एक पटक कान्तिपुरमै नरहरि र गगन थापा दरवारिया हुन् भन्ने गिरिजावावुको भनाई छापियो । त्यो दिन गिरिजावावुलाई भयंकर तोड परेछ ।  विराटनगरमा हुनुहुन्थ्यो । फोन गर्नुभयो । मैले समाचार पढ्न त पढेको थिए । उहाँले भन्नुभयो –हैन तपाईले अखवार पढ्नुभयो । हेरेको छैन वाहिर गएर आएको भने । मैले त्यो वेला झुटा वोलेको थिए । 
गिरिजावावु भन्न थाल्नु भयो–के के छापेको छ । तपाईले न पत्याउनु होला । मैले त्यस्तो भनेको हैन । 
मैले भने—तपाईले नै नभनेको कुरा छापेको छ भने के पत्याउनु । तपाईलाई पत्याउने की पत्रकारले विभिन्न श्रोतावाट लिएको सूचना पत्याउने । 
म त्यहाँ आए पछि तपाईलाई भेट्छु भन्नु भयो । मैले हुन्छ भने । 
भोलीपल्ट काठमाडौं फर्किए पछि फोन गर्नुभयो । म धादिङ जाने तयारीमा थिए । हैन आज धादिङ जादैछु । साथीहरुले अवेला भयो भनेका छन् हिड्नै लागेको । फर्किएर भेटे हुदैन भने । हुन्छ भन्नुभयो । 
कार्यक्रम सकेर फर्किए, राति भैसकेको थियो त्यो दिन गइन । भोलीपल्ट फेरी वोलाउनु भयो । यसै विषयमा कुरा गर्ने होला भन्ने अड्कल मैले काटी सकेको थिए । यहाँ साथीहरु आएका छन् । गए पछि आई हाल्छु भने । दश वजे तिर गए । 
कृष्णचन्द्र झाजीलाई सोधेको भित्र केही मान्छे छन् । उहाँले भन्नु भयो छन् । यही वेलामा गएर भन्नु पर्छ भन्ने लाग्यो । सरासर गए । कुरा गर्दै हुनुहुन्थ्यो । मलाई देख्ना साथ भन्नु भन्नुभयो कान्तिपुरले यस्तो छापे छ न पत्याउनु होला । वाहिर कोठामा सुनिने गरी मैले भने तपाईले हैन भने पछि मैले पत्याउने कुरा भएन । मैले विराटनगरका साथीहरुलाई सोध्दा उनीहरुले भनेका थिए भन्न त भन्नु भएको हो । एक दमै अनौपचारिक रुपमा । 
कांग्रेसको अधिवेशन आई रहेको थियो । मैले सोचे यही विषय उठाएर अव गिरिजावावुसंगै प्रतिश्पर्धा गर्छु  । गिरिजावावुसंग भनिदिए–त्यसै भएन अव म पनि सभापतिमा उठ्छु  । जे हुन्छ हुन्छ । मैले जित्ने कुरा त त्यति सजिलो नहोला जे हुन्छ म फेस गर्छु । उहाँ एकदमै शिरियस हुनु भयो । वोल्नु भएन । यिनी अव रिसाए भन्ने लाग्यो होला । 
फर्किने बेला भने–गिरिजावावु अहिले पनि पत्रकार साथीहरुलाई कुरेर वस्नुस् म गिरिजावावु कहाँ गएर आउछु भनेको छु । घरमा उहाँहरु कुरेर बस्नु भएको छ अव म जान्छु । 
उहाँले जाउ भन्ने कुरा पनि आएन । नजाउ भन्ने कुरा पनि आएन । म वहिर आउदा त्यही पत्रकारको टोलीसंग जम्का भेट भैहाल्यो । तपाईले के कुरा गर्नुभयो भनेर सोधे । 
ति दिन पत्रकारहरुले मलाई आफ्नो समाचारको श्रोत मान्ने गरेका थिए । अव म गिरिजावावु उठे पनि सभापतिमा उठ्छु भनेर हिडि हाले । घरमा पनि केही पत्रकार थिए । पहिला सभापति उठ्न तपाईका एजेण्डा के हुने भनेर सोधे । मैले आफ्ना एजेण्डा राखे । 
यसरी सभापति उठ्ने जमर्को गरे । पार्टी विभाजन भैसकेको थियो । गिरिजावावुका विरोधीहरु नेपाली कांग्रेस प्रजातान्त्रिकमा गैसकेकका थिए । उहाँका समर्थकहरु विच त्यसो गर्नु मेरो दुश्साहस थियो । मान्छेहरु हजुरको यस्तो व्यक्तित्व वनेको छ नगर्नुस् भन्थे । 
त्यही घटनाबाट म गणतन्त्रको लाइनमा स्पष्ट रुपमा लागे । पहिला गणतन्त्र मेरो एउटा विचार थियो । त्यस पछि राजनीतिक कार्यक्रम पनि वन्यो । 
(नेपाली कांग्रेसका नेता तथा पूर्व मन्त्री आचार्यसंग २०७५ भदौ ३० गते गरिएको कुराकानीमा आधारित)




प्रतिक्रिया


  1. My brother suggested I may like this web site. He was entirely right. This put up actually made my day. You cann't imagine simply how so much time I had spent for this information! Thank you!

    Wow, marvelous blog layout! How long have you been blogging for? you make blogging look easy. The overall look of your web site is excellent, let alone the content!

    Hello, i read your blog from time to time and i own a similar one and i was just curious if you get a lot of spam responses? If so how do you reduce it, any plugin or anything you can advise? I get so much lately it's driving me insane so any support is very much appreciated.

    I always emailed this web site post page to all my friends, as if like to read it then my friends will too.

    Oh my goodness! Amazing article dude! Thank you so much, However I am encountering difficulties with your RSS. I don't understand the reason why I can't join it. Is there anybody having identical RSS problems? Anyone that knows the answer can you kindly respond? Thanx!!

    Wow, that's what I was searching for, what a material! existing here at this webpage, thanks admin of this website.