आदर्श स्कूलको अगाडी ठूलो चौर थियो । त्यहाँ विशाल जुलुस आयो । गाडी र कोलाहल नभएको वेला त्यतिका मानिसहरुले एक साथ नारावाजी गर्दा त विराटनगरका कुनाकुनामा इनकलाव जिन्दावादको नारा घन्कियो । ति दिन म (प्रधानमन्त्री मातृकाप्रसाद कोइरालाका छोरा) सानै थिए । कोइराला निवासबाट दौडिदै जुसुस हेर्न गए । जुलुसको अघि अघि बीपी काका, गिरिजा काका, मनमोहन अधिकारी, तारिणी काका, विकु, युवराज अधिकारी हुनुहुन्थ्यो  । 

नेपालका प्रथम कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्रीको निधन भएको पनि २२ वर्ष भयो । सादा जिवन, उच्च विचारका अधिकारी नेपालमा निष्ठा, इमान्दारीता र सिद्धान्तनिष्ट नेताहरुको सूचिमा अग्रपङतिमा पर्छन् । 
उनको राजनीतिक शुरुवातीका वारेमा नेकपा एमालेका पूर्व सांसद एवं नेता कमल कोइरालाको अनुभव ः 

राणाकालको कुरा हो । विराटनगरमा जम्मा छ जना पुलिस थिए । राणाहरुलाई मातपोत उठाउने, वजार अड्डाको ठेक्का लगाउने र लकडी (काठ) वेच्ने जस्ता मुल आम्दानीका कुरामा विशेष चासो थियो । शान्ति सुरक्षाको जिम्मेवारी भने राज्य प्रशासनको होइन, जमिन्दारहरुको हातमा थियो । 
विराटनगर औद्योगिक क्षेत्रका रुपमा विकसित भैरहेको थियो । जुट, कटन र केमिकल्स लगायतका मील थिए । जसमा चार पाँच हजार मजदुरहरु काम गर्थे । आठ आठ घण्टाका तीन सिफ्टमा चौविसै घण्टा काम हुन्थ्यो । द्धितीय विश्वयुद्ध चलेकाले जुटको व्यापक माग थियो । विराटनगरवाट कलकत्तामा कच्च र रेडिमेट दुवै खाले जुट प्रसस्त मात्रमा निर्यात हुन्थ्यो । नाफा हुने भए पछि मालिकहरु पनि चौविसै घण्टा मिल चलाउन पाउदा खुसी हुने नै भए । 
कटन मीलहरु ठिक ठिकै चल्थे । कपडाको खुव माग थियो । पद्म शमशेरका भाई रामशमशेर विराटनगरका वडा हाकिम थिए । वि.सं २००३ ताकाको कुरा हो । मजदुरले आन्दोलन थाले । त्यो भयानक जुलुस सामु आधा दर्जन प्रहरीले के नै गर्न सक्थे र । आदर्श स्कूलको अगाडी ठूलो चौर थियो । त्यहाँ विशाल जुलुस आयो । गाडी र कोलाहल नभएको वेला त्यतिका मानिसहरुले एक साथ नारावाजी गर्दा त विराटनगरका कुनाकुनामा इनकलाव जिन्दावादको नारा घन्कियो । ति दिन म (प्रधानमन्त्री मातृकाप्रसाद कोइरालाका छोरा) सानै थिए । कोइराला निवासबाट दौडिदै जुसुस हेर्न गए । जुलुसको अघि अघि बीपी काका, गिरिजा काका, मनमोहन अधिकारी, तारिणी काका, विकु, युवराज अधिकारी हुनुहुन्थ्यो  । 
श्याम झा भन्ने हाम्रो स्कूलका हेड माष्टर थिए । झाले यसो हात लगाएर बीपीलाई रोक्ने कोसिस गरे । हमको वडाहाकिम क्या कहेङगे भन्दै थिए उनी । बीपीले पनि हिन्दीमै भन्नु भयो बोल दिजिएगा –विश्ववेश्वर ने नही माना । 
यति भनेर बीपी अघि वढे । विचारा एक्लो हेडमाष्टरको के लाग्थ्यो । जुलुस आदर्श स्कूलको मैदान एकत्रित भयो । त्यही आमसभा भयो । गज्जवको कुरा त के भने नेपालमा भएको पहिलो जुलुसमा त्यसको आयोजक नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेसको एउटा पनि झण्डा थिएन । किन भने त्यति वेलासम्म नेपाली राष्ट्रिय कांग्रेसको झण्डै वनेको थिएन । कसको झण्डा थियो भने भारतीय सोसलिष्ट पार्टीको । रातो कपडामा चक्र र हलो भएको । किसान र  मजदुरहरुले चलाउने । अर्को कुन झण्डा थियो भने कम्युनिष्ट पार्टीको रातो कपडामा हसिया र हथौडा भएको, जुन आजसम्म पनि छ । जुनजुन पार्टी भारतमा सकृय थिए तीनकै झण्डा प्रयोग भए । भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसको तिरंगा झण्डा पनि थियो, माथि र तल एउटा रंगको विचमा सेतो चर्खा भएको । 
चर्खा गान्धीको प्रतिकका रुपमा राखिएको थियो । अहिलेको झण्डामा चर्खाको ठाउँमा अशोकको चक्र फेरिएको छ । त्यति वेलासम्म भारत पनि अंग्रेजको चंगुलवाट मुक्त भैसकेको थिएन । भारतको राष्ट्रिय झण्डा वनि सकेको थिएन ।  
घटना म पुरै सम्झिन्छु । नारा पनि हिन्दीमै लगाइएका थिए । इनकलाव जिन्दावाद त कमन नै भयो । कमाने वाला खाएगा । हकके लिए लडेङगे । हम से जो टकराएगा चुर चुर हो जाएगा । यस्ता यस्ता नारा, जो भारतीय मजदुर आन्दोलनवाट कपी गरिएका थिए ।  
त्यत्रा मजदुरको सभामा माइक पनि थिएन । कराई कराई भाषण गर्नु पर्ने । बीपीले वोल्नु भयो । के वोल्नु भयो सम्झना छैन । 
स्लोचन धारेवा भन्ने विराटनगरको ३२ सय विघा जग्गाको मालिक थियो । उसले पनि जुलुस देखेछ । उसलाई कसैले भन्यो, आपको चन्दा देनेके लिए आना होगा । उ डरले हो वा के भएर हो आमसभामा पुगेको हुन्छ । भाषण चल्दै थियो । उसले युवराज अधिकारीलाई कति चन्दा दिने हो भनेर सोध्छ । युवराज अधिकारीले पाँच रुपैया दिनु प¥यो नी भनेको सुने । त्यो वेलाका लागि पाँच रुपैया निक्कै ठूलो रकम मानिन्थ्यो, त्यतिमा एक विघा जग्गा आउथ्यो । संकटाप्रसादको पनि ३२ सय बिघा जमिन थियो । त्यस्ता धेरै जमिन्दार थिए । अहिले त तीन बिघा जमिन हुने पनि धेरै धनी मानिन्छ । दुर्गावहादुर वर्मा भन्ने ७ कक्षाका विद्यार्थी थिए । उनले पनि म चार आना दिन्छु भने । अनी उद्घोषक युवराज अधिकारीले भन्नुभयो दुर्गावहादुर बर्मा नाम के एक विद्यार्थी ने आपना टिफिन से काटकर चार आना देनेका घोषणा । 
त्यो वेला मलाई आमाले टिफिनका लागि हरेक दिन एक आना दिनुहुन्थ्यो । त्यति पैसामा त्यो वेला पाइने सवै खालको उच्तम् खाजा पाइन्थ्यो । पकाएको आलु दम पाइन्थ्यो । 
आमसभा सकिए पछि त्यो जुलुस फेरी जोगवनी फर्कियो । वडाहाकिमकै वगलमा तेत्रो सभा भयो, रामशमशेरले के गर्ने ? प्रशासनका तर्फवाट कुनै प्रकारको वल प्रयोग भएन ।  
म तीन क्लासमा पढ्थे । एक दिन मैले के देखे भने विराटनगरमा आर्मिहरु आए । त्यति वेला विराटनगर वजारमा वल्ल वल्ल विजुलीका पोल गाडिएका थिए । मिल्स एरियामा विजुली छ, उद्योग धन्दा चलेको चल्यै, वजार क्षेत्र अझै टुकि र लालटिनकै भर । दुई साढे दुई सय सैनिक एकै ठाउँ जम्मा भए पछि त अमम्मैै लाग्यो । किन भने त्यस अघि त त्यस्तो दृष्य हामीले देखेकै थिएनौ । 
आन्दोलन तह लगाउन नसके पछि काठमाडौंवाट मगाइएको थियो, त्यो सुरक्षा वल । पहिला पहिला भारतीय रेल मार्गवाट आउने गथ्यो नेपाली सेना । त्यस पटक पनि भारत सरकारको अनुमति लिएर काठमाडौंवाट वीरगञ्ज, रक्सौल हुदै जोगवानी नाकावाट सेना विराटनगर पुग्न निक्कै समय लाग्यो । त्यतिञ्जेल विराटनगरमा दिनहु नारावाजी भैरह्यो । एक दिन मेरो आमा र इन्दिरा दिदी चन्दा उठाउन भनेर माडवाडी कहाँ पुगनु भएको थियो । एकाएक हस्याङ फस्याङ गर्दै घर आउनुभयो । कसले खवर ग¥यो कुन्नी, मिल्स एरियामा बीपी, गिरिजाबाबु, मनमोहन दाई, तारिणी काका सहित आन्दोलनकारी पक्राउ परे । 
उहाँलाई एउटा खुल्ला लरीमा आर्मी गार्डले घेरेर वडाहाकिमको कार्यालयमा ल्याइयो । मोटरवाट झारिएन । मजदुरहरु दौडिदै त्यही आई पुगे । गाडीको पछि पछि दौडिर्दै । अहिले जस्तो पक्की वाटो त थिएन, मोटर एकदमै स्पिडमा कुदाउनलाई । 
हामीहरु पनि पुग्यौं । गर्मी लाग्ने समय भएकाले टाउकोमा रुमाल राख्नु भएको थियो, बीपीहरुले । चैत लाग्न लागेको वेला । मजदुरहरुले जान दिन्नौ भनेर गाडीको अगाडी जम्मा भए । अनी बीपीले हिन्दीमा भन्नु भयो यो गान्धीको जस्तो अहिंसात्मक आन्दोलन हो । वलजफ्ती गर्नु हुदैन, हामीहरुलाई पक्रियो, ठिक छ, जान दिनस् । तपाईहरु अगाडीवाट हटिदिनुस् । अनी मजदुरहरु हटे । अनी त्यो गाडी भित्र लग्यो । वन्दुक लिएका सिपाही चारै तिर वसे । उहाँहरु डिलमा वस्नु भएको छ । गाडी हिड्यो । धरान हुदै धनकुटा तिर गयो । 
त्य वेला पक्राउ परेका छ मध्ये तीन जना (बीपी, गिरिजा र मनमोहन) प्रधानमन्त्री हुनुभयो मनमोहन अधिकारीले मुलुककै पहिलो कम्युनिष्ट प्रधानमन्त्रीको इतिहास रच्नु भयो ।