पहिलो र अहिले : चुनाब प्रचार शैली 

image

केही उम्मेदवार हाते माइक बोकेर गाउँ गाउँ घुम्ने गर्थे । पार्टीले प्रचार सामग्री बनाएर मिडिया मार्फत विज्ञापन गर्ने अहिलेको जस्तो चलन थिएन; न त पर्चा, पम्प्लेट बनाउनै सहज थियो । प्रायः उम्मेदवारहरु आफू अनुकूल स्थानीय भाषामा गीत बनाएर गाउँदै गाउँघरमा पुग्थे ।


यस पटकको चुनावमा जनताले नेता र दल माथि विश्वास गरेको पाइदैन । चुनाव प्रचार प्रसारमा उम्मेद्वार र पार्टीका कार्यकर्ता वाहेक जनताको सहभागीता र चासो देखिएन । चुनाव प्रचार प्रसारमा सामाजिक सञ्जालको प्रयोग र प्रभावकारीता वढी देखिन्छ । आमसभा र कोणसभामा मतदाता देखिदैनन् । 
छ दशक अघि नेपालको पहिलो आम निर्वाचनको प्रचार प्रसार कसरी भएको थियो त ? यो आलेख त्यही बिषयमा केन्द्रीत छ । 
राणा प्रधानमन्त्री जुद्धशमशेरले पद्मशमशेरलाई श्री ३ को पदवी दिने बेलामा भनेका थिए— ‘मेरै भाइभारदार पनि नेपालमा पार्लियामेन्ट बन्नुपर्छ भन्छन् । समुद्रको सीमासँग नछोएको देशमा कही पार्लियामेन्ट बन्न सक्छ ?’ तर त्यसको दुई दशकपछि नै मुलुकमा संसद्को चुनाव भयो । २०१५ फागुन ७ गतेदेखि निर्वाचन प्रारम्भ हुने भयो । २१ वर्ष उमेर पुगेका नरनारीले मतदानको अधिकार पाए । २५ वर्ष उमेर पुगेका र कानुनले योग्य ठहराएका नागरिक उम्मेदवार बन्न सक्ने भए । केही अपवाद छोडेर सिङ्गो मुलुकमा यातायातको सुविधा थिएन । सरकारले निर्वाचन सम्बन्धी सम्पूर्ण कागजात, चिठीपत्र हवाईडाँकबाट पठाउने व्यवस्था ग¥यो । 
तर त्यति बेलासम्म राजाका निजी २ र श्री ५ को सरकारका ३ गरी जम्मा ५ वटा मात्र जहाज थिए । काठमाडौं, सिमरा, पोखरा, भैरहवा, विराटनगर, भरतपुर, राजविराज, जनकपुर, दाङ, नेपालगन्ज र धनगढी गरी जम्मा ११ वटा हवाईमैदान थिए । दिल्ली, पटना र कलकत्तामा नेपाली जहाज उड्थे । देशभित्रै आवतजावत गर्न धनीहरु घोडामा सवार हुन्थे । गरिबका लागि पैदल यात्राको विकल्प थिएन, न त सञ्चारको सुविधा नै थियो । केही महङ्खवपूर्ण सहरमा आकाशवाणी थिए । ‘चुनाव प्रचारप्रसारमा हिजोआज जस्तो सञ्चार माध्यमको प्रयोग कल्पना बाहिरको कुरा थियो । तर पनि चुनावबारे जनचेतना जगाउन देशका विभिन्न भागमा नमुना निर्वाचन गराइए ।’
‘निर्वाचन आयोगले चुनाव हुनुभन्दा केही समयअगिदेखि नै विभिन्न जिल्लाका बजारमा नमुना चुनाव गराएको थियो । चुनाव सुरू हुनुभन्दा तिन–चार महिनाअगिदेखि रेडियो नेपालबाट चुनावी वार्ता, विभिन्न भाषामा तयार गरिएका चुनाव सम्बन्धी लोकगीत बजाइएको थियो । त्यसै गरी निर्वाचन सम्बन्धी पोस्टर बनाएर देशभर पठाइयो, जसमा भोटरहरु कसैको दबाबमा नपरी निर्भय होउन्, उम्मेदवार यस्तो व्यक्तिलाई छान्नुपर्छ र मतदान कसरी गर्ने जस्ता विषयमा केन्द्रित थिए ।’ (पण्डित, २०६३ ः २४)
निर्वाचन सुरू हुनुभन्दा नौ महिनाअगिदेखि निर्वाचन सन्देश नामक पाक्षिक पत्रिका प्रकाशन गरियो, जसमा चुनाव सम्बन्धी गतिविधि प्रकाशित हुन्थे । केही उम्मेदवार हाते माइक बोकेर गाउँ गाउँ घुम्ने गर्थे । पार्टीले प्रचार सामग्री बनाएर मिडिया मार्फत विज्ञापन गर्ने अहिलेको जस्तो चलन थिएन; न त पर्चा, पम्प्लेट बनाउनै सहज थियो । प्रायः उम्मेदवारहरु आफू अनुकूल स्थानीय भाषामा गीत बनाएर गाउँदै गाउँघरमा पुग्थे । चलचित्र निर्देशक खरेल सम्झन्छन्— ‘हिजोआज जस्तो भड्किलो प्रचारप्रसारको कल्पनै थिएन । न त आमसञ्चार माध्यमबाट पार्टी र उम्मेदवारको प्रचारप्रसार हुन्छ भन्ने कल्पना गरिएको थियो । चोक चोकमा सभा हुन्थे । पर्चा, पम्प्लेट फाट्टफुट्ट देखिन्थ्यो ।’
क्षेत्र नं. ३२ मोरङमा उम्मेदवार बनेका बीपीको पनि सानो पर्चा बनेको थियो । त्यसमा लेखिएको थियो— ‘नेपाली राजनीतिका जन्मदाता । क्रान्तिका वीर सेनानी । नेपालका एक मात्र राष्ट्रिय नेता । त्याग र बलिदानका प्रतिमूर्ति विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालालाई भोट दिनु हाम्रो कर्तव्य हो । मोरङको क्षेत्र नं. ३२ बाट खडा भएर वहाँले हाम्रो जिल्लाको सम्मान बढाउनुभयो । वहाँलाई ठूलो बहुमतबाट विजयी बनाएर हामी राष्ट्रको इज्जत बढाऔं ।’ (रिजाल, २०७२ ः ७९) यातायात र सञ्चारको पहुँच नभएको र गरिब, अशिक्षित जनताको बाहुल्य भएको त्यो समयमा पनि देशमा भएको पहिलो संसदीय चुनावको प्रचारप्रसारमा रेडियो नेपाल र केही पत्रपत्रिकाले महङ्खवपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका थिए ।
२०१५ माघ २७ गते गोरखापत्रले चुनावबारे सूचना छापेको छ— ‘आमनिर्वाचन केवल आठ दिन मात्र बाँकी । निर्वाचन सफल तुल्याउन मद्दत गर्नुहोस् ।’ त्यही अङ्कमा प्रकाशित अर्को विज्ञापनको बेहोरा यस्तो छ— ‘निर्वाचन नजिक छ । शान्त वातावरणमा निक्कै नै बुद्धि पु¥याएर स्वदेशी तथा सबभन्दा सज्जन र उपकारी जो छ, जसको आनीबानीलाई वर्षौंदेखि तपाईंहरुले थाहा पाउनुभएको छ । त्यसैलाई भोट दिनुहोस् । (प्र.सं.गो.प)’




प्रतिक्रिया


  1. image үй тапсырмасын сұрауға арналған әдістер жаңартылған

    арман кітабы қашып кетеді дос адам песни скачать бесплатно, скачать песню адамс деревянные перегородки астана, реечные перегородки астана виза в италию для казахстанцев отзывы, виза в италию астана

    image луч солнца достигает плутон

    сонник увидеть ворона во сне позвонит ли он мне гадание на кубиках, гадание онлайн как он ко мне относится на игральных картах к чему сниться гора из соли мишари рашид дуа от порчи травы обереги от зла

    смотреть казахские исторические фильмы, фильм про казахов бандитов неоцидол применение для человека, спрей барс для человека жар жар алған әсер, жар жар жыры текст жазғы демалыс қызықтары эссе, демалыс туралы эссе

    алғашқы қар тақпақ, алғашқы қар скачать эскапел цена алматы, эскапел цена караганда grand turan, жк 4you алматы денсаулық зор байлық 2 сынып, денсаулық зор байлық 2 сынып мәтін

    bi аналитик зарплата, bi аналитик зарплата в казахстане пайдаланушы, пайдаланушы интерфейсін өңдеу кезеңдері близнецы в исламе, генетические болезни в исламе кәсібі тас дәуірі, тас дәуірі тест

    Pharmacie en ligne fiable pour acheter médicaments en France 1A Pharma Aalsmeer medicijnen betaalbaar verkrijgbaar in België

    medicamentos à acheter en ligne Mepha Pharma Évry-Courcouronnes medicijnen kopen in Rotterdam zonder gedoe

    Thanks very interesting blog!

    image восточный гороскоп по годам 2022 год

    сонник угостили огурцами как превратиться в кошку и обратно в человека любовный гороскоп совместимость козерог и козерог что значит когда снится что ты бежишь нумерология имени онлайн рассчитать

    что собой представляет знак зодиака рак если снятся много мелких пауков к чему снится старый больной мужчина любить как солнце как вечно грустная луна и не отпускай меня вольф мессинг жена дети

    medicijnen: snelle verlichting zonder recept in Nederland. Liomont Lierre (Lier) medicamentos compra en Francia

    farmaci senza consultazione del medico pfizer Tienen Verschreibungspflichtige Medikamente in Brüssel

    image Medikamente ohne ärztliche Beratung Viofar Hoogstraten

    où acheter du médicaments en France Elisium Vöcklabruck waar medicijnen te vinden in Nederland