ठूलो पार्टी भएपछि मैले पनि अलिकति धर्ती छोडेको हुँ भन्ने लाग्छ आज । अब कोही नभए पनि हुन्छ भने जस्तोतिर मेरो दिमाग गयो र गिरिजाबाबुलाई राष्ट्रपति बनाउने अवसर मैले गुमाएँ भन्ने लाग्छ । त्यो त्रुटि भयो भन्ने मलाई अहिले लाग्छ ।
हामीले जनयुद्ध सुरु गरेको ५ बर्ष नपुग्दै सबै राजनीतिक नेताहरुसँग वार्ता र संवादको प्रकृया सुरु गरेका थियौं । स्वभावैले पहिलो कुराकानी कम्युनिष्ट नेताहरुसँग नै हुने परिवेश थियो र त्यहीअनुसार नै हामीले कुरा ग-यौं । चाहे त्यो सिलगुडीमा होस् चाहे लखनउमा होस् । चाहे पटनामा होस्, चाहे देशभित्रै होस् । हाम्रो त्यतिबेलाको एउटै कुरा हुन्थ्यो, यदि युद्धलाई शान्तिमा बदल्ने हो भने संविधान सभाको निर्वाचन हुनुप-यो । देशलाई गणतन्त्रसम्म लैजाने प्रतिवद्धतामा हामी सबै एक ठाउँमा उभिन प-यो ।
अध्यक्ष प्रचण्डसंग लेखक, २०७६
हामीले सुरु गरेको आन्दोलनका विरुद्ध सेना परिचालन गर्ने कि नगर्ने भन्ने एउटा निकै ठूलो बहस भएको थियो । सरकारका तर्फबाट र राजा वीरेन्द्रका तर्फबाट आउने अभिव्यक्तिहरु फरक–फरक आएको हामीले देख्थ्यौं । कहीँ न कहीँ राजा वीरेन्द्रले नेपाली नेपालीका विरुद्ध सेना परिचालन गरिहाल्न हुँदैन भन्नेखालको भावना राखेको हामीले संकेत पायौं । त्यसपछि काठमाडौंमा काम गर्ने हाम्रा केन्द्रीय सदस्यहरुमार्फत हामीले (राजासँग) सम्पर्क बनाउने कोशिस ग-यौं । त्यो सम्पर्क सुत्र मुख्यतः धीरेन्द्रमार्फत भयो । धीरेन्द्रसँग पटक–पटक हाम्रा केन्द्रीय सदस्यहरुको कुरा भएको र धीरेन्द्रले वीरेन्द्रसँग कुरा गरेर वीरेन्द्रको कुरा हामीसम्म ल्याइपु-याउने काम तिनै केन्द्रीय सदस्यमार्फत भएको थियो ।
एउटा बिन्दुमा वीरेन्द्रले मलाई पनि भेट्न चाहेको कुराको सूचना मलाई प्राप्त भएपछि कसरी भेट्ने, काठमाडौंमा भेट्न कति सजिलो हुन्छ ? या बाहिर कसरी भेट्ने भन्नेबारेमा चर्चा हुँदै नै थियो । वीरेन्द्रसँग सिधैँ हाम्रो कुरा भएको होइन । हाम्रा अन्य केन्द्रीय सदस्यमार्फत धीरेन्द्र हुँदै वीरेन्द्रसम्म अप्रत्यक्ष कुराकानी भएकै थियो । त्यतिबेला यहाँको जिम्मा हाम्रो कृष्णध्वज खड्कालाई थियो । कृष्णध्वज खड्कामार्फत नै हाम्रो कुराकानी चलेको थियो । तर, दरबार हत्याकाण्ड भयो ।
गिरिजाबाबुसँग नेपालका कम्युनिष्टहरुको वैचारिक, राजनीतिक र व्यवहारिकरुपले पनि दुरी र तिक्तता निकै चर्को थियो । कम्युनिष्टप्रति गिरिजाबाबुको धारणा असाध्यै तीतो र नकारात्मक नै हुने गथ्र्यो । तर, जब देशको राजनीतिमा एउटा नयाँ तरंगहरु पैदा भयो, खासगरी जनयुद्धले एउटा ठूलो शक्ति सञ्चय ग-यो, राजनीतिक बहस पनि सृष्टि ग-यो र परिस्थितिमाथि आन्दोलनको जबरजस्त दबाब बढ्दै गैसकेपछि गिरिजाबाबु पनि अब नयाँ ढंगले सोच्नुपर्छ भन्ने ठाउँमा आइपुग्नुभयो ।
सायद, दरबार हत्याकाण्डको पनि त्यसमा असर छ भन्ने लाग्छ । उहाँ पनि र हामी पनि अब संवादको बाटोबाट जानुपर्छ, छलफल र बहसबाट नै समस्याको शान्तिपूर्ण समाधान खोज्नुपर्छ भन्ने निष्कर्षमा आइपुगेपछि गिरिजाबाबुसँग वार्ता, संवाद भयो । त्यो संवादपछि निरन्तर अगाडि बढियो ।
पहिलोपटक गिरिजाबाबुसँग मेरो भेट हुँदा त्यो तालमेल मिलाइदिने, वातावरण मिलाउने मुख्य पात्र भनेकै चक्र बास्तोला हुनुहुन्थ्यो । हामी दिल्लीमा भेटेको हो । म अहिले पनि त्यो घर, कोठा, बसेको ठाउँ सबै सम्झिराखेको छु ।
चक्र बास्तोलाको भूमिका निकै सकारात्मक, रचनात्मक रहेको थियो । उहाँमा अब देशलाई शान्तितिर लैजानुपर्छ भनेर गिरिजाबाबुलाई पनि प्रभावित पार्न सक्ने क्षमता, हैसियत देखियो । त्यो सबै उहाँले प्रयोग गरेको म पाउँथे । उहाँ नै मुख्य पात्र हुुनुहुन्थ्यो वातावरण बनाउने । शान्ति प्रकृयाको वातावरण बनाउने कुरामा चक्रजी नै मुख्य पात्र हुनुहुन्थ्यो ।
हामी त भुमिगत थियौं । त्यहाँ, दिल्लीमा पनि हामी भुमिगतरुपले नै बस्थ्यौं । धेरै गाडी चेञ्ज गरेर, धेरै रुटहरु चेञ्ज गरेर हामी त्यहाँ पुगेका थियौं । हामी पुग्नुभन्दा अगाडि नै गिरिजाबाबु, चक्रजी र अर्को एकजना (गोकर्ण पौडेल) पहिल्यै पुगेर बसिराख्नुभएको थियो । म र बाबुराम, त्यतिबेलाको माओबादी पार्टीको तर्फबाट हामी दुईजना गएका थियौं ।
मैले त गिरिजाबाबुसँग सँगै बसेर कुरा गरेको पनि थिइनँ । २०४६ सालको आन्दोलनपछि हामी संसदमा भए पनि गिरिजाबाबुसँग आमने –सामने मेरो कुरा भएको थिएन । पहिलो कुराकानी त्यतिबेलै हो । चक्रजीसँग त्योभन्दा अगाडि पनि मेरो कुराकानी हुने गथ्र्यो । त्यो नाताले पनि वातावरण बन्न सहज भयो ।
गिरिजाबाबु त्यतिबेला चेन स्मोकर हुनुहुँदोरहेछ, चुरोट खाएको खायै । बुढो मान्छेले यति सिग्रेट खाएको देखें । म पनि त्योबेला सिग्रेट पिउँथें । मलाई लागेको थियो, बुढो मान्छेले पक्कै पिउनुहुन्न होला । मैले पो किन पिउनु र भनेर सिग्रेट नलिइकन गएको थिएँ । उहाँले पिएको पियै देखेर मैले पनि उहाँको बट्टाबाट सिग्रेट झिकेर खाएको म सम्झन्छु ।
गिरिजाबाबुको लामो कुरा गर्ने बानी रहेनछ । छोटोमा, तपाईहरु शान्ति प्रकृयामा आउने हो कि होइन ? साँच्चै आउने हो कि होइन ? भन्नुभयो । अनि मैले हामी त साँच्चै आउने हो, तपाईहरु गणतन्त्रमा जाने हो कि होइन ? भनेर सोधेको थिएँ । उहाँले भन्नुभयो, गणतन्त्रमा जाने हो, तर अहिल्यै नै गणतन्त्र भन्यो भने वातावरण झन बिग्रन्छ । त्यसकारण, अहिलेलाई हामी पूर्ण लोकतन्त्र भनेर जाउँ, पछि गणतन्त्रमा जाने हो भनेपछि हामीबीचको कुरा निकै सकारात्मक भएको थियो । गिरिजाबाबुसँग एकछिन कुरा भयो । मोटामोटी कुरा मिल्यो । कुरा मिलेपछि उहाँ निस्कनुभयो ।
चक्रजीसँग हाम्रो कुरा साथीको जस्तो हुने, गिरिजाबाबु अलि अभिभावकजस्तो, त्यसकारण सबै कुरा खुलेर गर्न गाह्रो हुन्थ्यो । चक्रजीसँग खुलेर कुरा हुन्थ्यो । उहाँसँग साथीजस्तो गरी अब के गरी वातावरण बनाउने, कसरी देशलाई संविधान सभातिर लैजाने, लैजान सकिन्छ कि सकिँदैन, गणतन्त्रसम्म देश पुग्ला कि नपुग्ला, भन्नेबारेमा खुलेर कुरा हुन्थ्यो । त्यो दिन पनि गिरिजाबाबु गैसकेपछि चक्रजीसँग यी सबैबारे बडो हार्दिक ढंगले कुराकानीहरु भए । र, निकै उत्साहित भएर हामी फर्कियौं ।
पहिलो भेटमा (गिरिजाबाबुसँग) हामी एउटा कम्पाउन्डवाला घरमा गएका थियौं । चारैतिर कम्पाउन्ड थियो र गाडी चेञ्ज गर्दै, विभिन्न ठाउँ हुँदै हामी घुमेर त्यहाँ पुगेका थियौं । गिरिजाबाबु आफ्नो ढंगले त्यहाँ पुगिसक्नुभएको थियो । त्यो कम्पाउन्डभित्र मन्दिर पनि भएजस्तो लाग्छ । अहिले म यकिन ठ्याक्कै भन्न सकिराखेको छैन । त्यहाँभित्र सानो–सानो मन्दिर पनि थियो जस्तो लाग्छ ।
अर्को (दोस्रो) मिटिङ्गमा पनि पहिला गिरिजाबाबु पुग्नुभयो । अनि बाबुराम र म केही समयपछि पुगेका थियौं । हाम्रो आफ्नै भूमिगत तरिका थियो । हाम्रो आफ्नै नेटवर्क थियो, त्यहाँ । त्यो नेटवर्क प्रयोग गरेर हामी गयौं ।
गिरिजाबाबु बसेको ठाउँ (होटल) मा हामी कहिल्यै पनि गएनौं । नयाँ–नयाँ ठाउँहरुको खोजी गरिन्थ्यो । कोही हाम्रा समर्थकहरुका घरमा, जो १२ बुँदे समझदारीमा अन्तिम सहमति भयो, त्यो हाम्रो माओवादी समर्थकको घरमा भएको थियो दिल्लीमा । होटलमा, कहीँकतै होइन । जति पनि हामीले भेटहरु ग-यौं, या त समर्थकहरुको घरमा गरिएको थियो, या त गिरिजाबाबुले विश्वास गरेको कुनै मान्छे बसेको ठाउँमा भेट गरिन्थ्यो । गिरिजाबाबु बसेको होटलमा जानु हाम्रा लागि खतरामुक्त थिएन ।
मलाई लाग्छ, गिरिजाबाबुसँग भएको पहिलो कुराकानी र चक्रजीले खेलेको सहजीकरणको भुमिकाले शान्तिप्रकृयामा आउन निकै ठूलो वातावरण बनायो । पछि फेरि गिरिजाबाबुसँग जसरी देशका महत्वपूर्ण राजनीतिक मुद्दाहरु टुंग्याउनका निम्ति बडो सहज ढंगले हामी सहमतिमा पुग्ने ग-यौं । त्यो यदि गिरिजाबाबु आफै पनि निर्णय लिने कुरामा आँट गर्ने मान्छे नभएको भए, या आफैं पनि हिजो इतिहासका थुप्रै अनुभवबाट नगुज्रिएको भए र म पनि त्यस्तो अनुभवबाट हण्डर–ठक्कर नखाएको भए सायद गाह्रो हुन्थ्यो ।
त्यसकारण त्यो हाम्रो इतिहासले, चाहे गिरिजाबाबुको अथवा नेपाली काँग्रेसको इतिहासले पनि र मेरो र हाम्रो माओवादीको त्यतिबेलाको इतिहासले पनि हामीलाई मद्दतै ग-यो । गिरिजाबाबु र हाम्रोबीचमा राम्रो समझदारी भएर मात्रै देशमा शान्ति, स्थिरता र एउटा नयाँ वातावरण, परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ भन्ने थियो ।
त्यतिबेला हाम्रोतर्फबाट अलि बढी पहिलोचोटि वार्तामा आउनुभएको र अर्कोपटक पनि वार्तामा बस्नुभएको कृष्णबहादुर महरा हुुनुहुन्छ । उहाँमार्फत कुराकानी भैराखेको थियो । दरबारसँग पनि विभिन्नरुपमा कुराकानी भैराखेको थियो । त्यो कुराकानीको वातावरण बनाउने विभिन्न पात्रसँग महराजीको भएको छलफलको रिपोर्ट मलाई उहाँले दिनदिनैजस्तो गर्नुहुन्थ्यो ।
एकपटक ढोरपाटनमा हेलिकप्टर लिएर ज्ञानेन्द्र जाने र म पनि त्यहाँ पुग्ने र कुरा गर्ने भन्नेचाहिँ भयो । तर, व्यवहारिकरुपमा त्यो कहिल्यै पनि आएन । ठोस वार्ता हुनेखालको वातावरण नबनेपछि हामीले पनि त्यसलाई छोड्यौं र पार्टीहरुसँगकै संवादलाई अगाडि बढायौं ।
शेरबहादुरजी एकपटक प्रधानमन्त्री हुँदा, पहिला अयोग्य भनेर ज्ञानेन्द्रले फाले । अर्कोपटक फेरि त्यही अयोग्यलाई प्रधानमन्त्री बनाए । त्योबेलामा मैले एउटा वक्तव्य जारी गरेको थिएँ । अब नोकरहरुसँग कुरा गरेर केही अर्थ भएन, मालिकसँग नै कुरा गर्नपर्यो । त्योबेलामा मालिक भनेको ज्ञानेन्द्र नै थिए । उनैले प्रधानमन्त्री बनाउने÷फाल्ने गर्थे । त्यो परिस्थिति थियो । मैले त्यतिचाहिँ वक्तव्य मार्फत भनेको हो । तर, ज्ञानेन्द्रसँग मिलेर काँग्रेसका नेताहरुलाई या त्यतिबेलाका एमालेका नेताहरुलाई जेल हाल्ने हामीले कहिल्यै कल्पनै गरेनौं । किनकि, शान्तिको वातावरण बनाउनका लागि, संविधानसभाको चुनावको वातावरण बनाउनका लागि र गणतन्त्रको वातावरण बनाउनका लागि एमालेका नेताहरुसँग पनि, काँग्रेसका नेताहरुसँग पनि हाम्रो लगातार कुराकानी भैराखेको थियो । त्यसकारण, राजासँग मिलेर पार्टीहरुमाथि कुनैखालको दबाव दिने कुरा मेरो दिमागले कहिल्यै कल्पना पनि गरेन ।
ज्ञानेन्द्रसँग कुरा हाम्रो केही पनि भएको थिएन । तर, ज्ञानेन्द्रले पनि वार्ताको वातावरण बनाउन खोजेका छन् भन्ने कुरा बाहिर आइराखेको थियो । मिडियाहरुमा त्यो कुरा आइराखेको हुन्थ्यो । सायद ज्ञानेन्द्रले एक स्टेप पछाडि हटेर अब वार्ताको वातावरण बनाउँछन् कि भनेजस्तो हामीलाई लागेको थियो । तर, माघ १९ गते उनको वक्तव्य जुन आयो, रेडियोबाट मैले आफैंले सुनें । त्यो वक्तव्य आइसकेपछि यी मान्छे न शान्तिको पक्षमा छन्, न वार्ताको पक्षमा छन्, सब बेइमानी र जालझेलबाहेक यिनले केही पनि गर्दारहेनछन् भन्ने भएपछि तुरुन्तै मैले वक्तव्य ड्राफ्ट गरें । उनको भण्डाफोर गरेर हामी अझ चर्को, सशक्त ढंगले अगाडि जानुको विकल्प छैन, राजनीतिक दलहरु अब आपसमा संवादलाई तिव्रता दिनुपर्छ भनेको थिएँ ।
माघ १९ को कदम नभएर यदि गम्भीर र जिम्मेवारीपूर्ण ढंगले ज्ञानेन्द्रले वार्ताको वातावरण बनाएको भए राष्ट्रिय राजनीतिक सहमतिको वातावरण बन्न सक्थ्यो । यद्यपि हाम्रो बटमलाइन संविधानसभा नै भन्ने थियो । जनताले बनाएको संविधान भन्ने नै थियो । हाम्रो बटमलाइन गणतन्त्र नै थियो ।
तर, राजासँगै बसेर राजनीतिक दलहरु नेपाली काँग्रेस, एमाले, माओवादीलगायत सबै राजनीतिक दल र राजासमेत बसेर निकास ल्याउन सकिन्छ भनेर कैयौं छलफल हुन सक्थे । तर, यी सबै कुरा त अब हाइपोथेसिस भए । यी काल्पनिक कुरा भए ।
जब बाह्रबुँदे समझदारीमा हस्ताक्षर भयो । हामी त भुमिगत नै थियौं । हामी युद्धमै थियौं । हामी फौजी आक्रमण र राजनीतिक आक्रमण दुईटै भन्थ्यौं त्यतिबेला । र, सात राजनीतिक दल शान्तिपूर्ण आन्दोलनको स्थितिमै थिए । जब बाह्रबुँदे समझदारीमा हस्ताक्षर भयो, देशभरि जनतामा एउटा उत्साहको सन्देश त गइ नै हाल्यो । अब शान्ति पनि हुन्छ, अब परिवर्तन हुन्छ भन्ने रक्तसञ्चार र आत्मविश्वास जनतालाई भयो । किनभने, ग्रामीण इलाका करिब– करिब हाम्रो कन्ट्रोलमा थियो । देशैभरि यो कुरा सबैले मानेकै कुरा हो । हामीले देशभरिका जनता, कार्यकर्ताहरुमा सर्कुलर गरेका थियौं कि काठमाडौंको प्रदर्शनमा अब सक्रियतापूर्वक सहभागी हुने ।
हाम्रा लागि र देशका लागि पनि १२ बुँदे समझदारी धेरै दुरगामी महत्वको परिघटना हो । यसलाई सफल पार्नैपर्छ र त्यहाँ हाम्रो समझदारी हुँदा गिरिजाबाबुसँग पनि त्यतिबेला माधव नेपाल तत्कालीन नेकपा एमालेको महासचिव हुनुहुन्थ्यो, उहाँसँग पनि कुरा हुँदाखेरि हाम्रो के थियो भने हामीले फौजी कारबाही गरिराख्ने । त्यो फौजी कारबाहीलाई मद्दत हुने ढंगले सात राजनीतिक दलहरुले आन्दोलनको कार्यक्रमहरु बनाएर लैजाने । सात राजनीतिक दलको आन्दोलनमा हामीले आमरुपमा कार्यकर्ता र जनता पनि पठाउने र एकअर्कामा तालमेल गर्ने भन्ने भएकै थियो । त्यसकारण पहिला पनि आन्दोलनको कुरा त सात राजनीतिक दलले गर्दाखेरि के थियो स्थिति भन्ने कुरा र १२ बुँदे समझदारी र माओवादी पनि आन्दोलनमा सँगसँगै सहभागी भयो भनेपछि के भयो भन्ने कुरा त यो दुनियाँले देखेको कुरा हो । यसमा माओवादीको के थियो भन्नैपर्छ जस्तो लाग्दैन । स्वतः त्यसले एउटा गुणात्मकता ल्यायो ।
मेरो र गिरिजाबाबुको प्रायः बिहान र बेलुका दैनिक फोनमा कुराकानी हुन्थ्यो । म नेपाल भएका बेलामा, रुकुम–रोल्पामा भएको बेलामा गिरिजाबाबुलाई फोन गर्न स्याटेलाइट फोन प्रयोग गर्थें । दिल्लीमा भुमिगत भएका बेलामा टेलिफोनबाट नै कुराकानी गर्थें । बिहान–बेलुका नै कुरा हुन्थ्यो । हामीले फौजी आक्रमण यहाँ–यहाँ गर्दैछौं, यो–यो ठाउँमा हाम्रो हमला हुन्छ भनेर मैले भन्ने गर्थें ।
सर्लाहीको सदरमुकाममा हमला हुँदैछ भन्ने कुरा भनेको छु । तौलिहवामा हमला हुँदैछ, पाल्पामा यसरी हमला हुँदैछ भन्ने कुरा मैले सबै गिरिजाबाबुलाई रिपोर्ट गरिराखेको हुन्थें । माधवजीलाई रिपोर्ट गरिराखेको हुन्थें । उहाँहरुले आन्दोलनका कार्यक्रमका बारेमा आज यो, भोलि यो भन्ने कुरा पनि भनिराख्नुहुन्थ्यो । त्यसकारण नेपालमा यो एउटा विचित्रको भएको हो । यस्तो संसारमा कमै हुन्छ । शान्तिपूर्ण आन्दोलन र युद्ध सँगसँगै मिलेर, तालमेल गरेर गर्ने भनेको यो संसारमा विरलै देख्न पाइन्छ । यो हिम्मतचाहिँ गिरिजाबाबुले गरेकै हो । सात राजनीतिक दलहरुले पनि गरेकै हो । त्यसैले यो परिवर्तन, वास्तवमा संविधान सभा पनि सम्भव तुल्यायो । गणतन्त्र पनि सम्भव तुल्यायो र आजको परिस्थितिसम्म आयो ।
जब बैशाख ८ गते (२०६३ साल) झण्डै–झण्डै राजनीतिक दल र राजा मिल्ने हुन् कि भनेजस्तो स्थिति देखा पर्न खोजेको थियो । कतिपय नेताहरुमा ‘भयो यति भएपछि’ भन्नेखालको पनि थियो । तर, मैले ८ गते बिहान नै त्यो हुन खोजेको सम्झौताको भण्डाफोर गरेर आन्दोलन जारी राख्नुपर्छ भन्ने वक्तव्य दिएको थिएँ । गिरिजाबाबु र माधव नेपालसँग कुरा गरिसकेको थिएँ । आन्दोलन जारी राख्नुपर्छ, नत्र बर्बाद हुन्छ भन्ने कुरा भैराखेको थियो ।
यद्यपि भारतका करण सिंह आएर राजासँग राजनीतिक दललाई सम्झौता गराउने लगातार कोशिस भैराखेको थियो । त्यसको विरोधमा हामी थियौं । गिरिजाबाबु पनि र तात्कालीन एमालेका नेता माधव नेपाल पनि आन्दोलन जारी राख्ने भन्नेमा गएपछि आन्दोलन जारी भयो र बैशाख ११ गते फेरि एउटा नयाँ ठाउँमा गएर सम्झौता भयो ।
यद्यपि हामी भुमिगत र विद्रोही शक्ति भएको हुनाले बैशाख ११ को महान उपलब्धी भनेर त हामीले भनेनौं । यो पनि नगरे हुन्थ्यो, सिधैं एकैचोटि गणतन्त्रमा गए हुन्थ्यो भन्ने त हाम्रो थियो । तर, जे भए पनि धेरै माथिको उपलब्धीमा त देश गइ नै सकेको थियो । त्योबीचमा गिरिजाबाबुसँग मेरो लगातार कुरा भैराखेको थियो ।
गिरिजाबाबु नै प्रधानमन्त्री भएर आउनुभयो । त्यसो भएपछि मलाई धेरै सजिलो भयो । १२ बुँदे समझदारी भैसकेको थियो । शान्ति प्रकृयातिर अगाडि बढ्ने कुरा भैसकेको थियो । त्यसकारण अब मलाई खतरा छैन भन्नेमा म पुगेकै थिएँ । हाम्रो टिम र म खतरामा छैनौं भनेपछि रक्सौल र वीरगञ्जको बाटो हुँदै मकवानपुरको एउटा गाउँमा आएर बसेको थिएँ । त्यही गाउँमा हाम्रो पार्टीको बैठक पनि भयो । भेला पनि भयो । अब कसरी जाने भन्ने कुरा पनि भयो ।
त्यो बैठक सकेर म चितवन आएँ । चितवन आउँदाखेरि मेरा इन्टरभ्यूहरु पनि आए । मैले पहिलोपटक चितवनमा कान्तिपुरलाई र अर्को एउटालाई इन्टरभ्यू दिएँ । त्यहाँबाट हेलिकप्टरबाट म सिक्लेस गएँ । त्यहाँ हाम्रो ठूलो राष्ट्रिय भेला थियो, त्योभेलालाई सम्बोधन गर्न म सिकलेस गएँ । सिकलेस जाने क्रममा पनि गिरिजाबाबुसँग मेरो कुरा भैराखेको थियो । पुगिसकेपछि पनि कुरा भएको थियो । त्यहाँ अन्तिम वार्ताका लागि आउने वातावरण बनाउन सिकलेस नै आउनुपर्यो भनेर मैले गिरिजाबाबुलाई भनें ।
सिटौलाजी र शेखरजी पनि हुनुहुन्थ्यो क्यारे, उहाँहरु दुईजना हेलिकप्टर लिएर सिकलेस आउनुभयो । हाम्रो एकछिन कुरा भयो । हामी त्यहाँ प्रशिक्षणमै थियौं । कुराकानी पछि ल हामी काठमाडौं जाने भन्ने सहमति भयो । तर, काठमाडौं आज जान सकिदैँन, हाम्रो बैठक भोलि सकिन्छ, त्यसपछि पर्सि भनेर २ गते काठमाडौं आउने कार्यक्रम बनाइयो । पर्सिपल्ट फेरि हेलिकप्टर लिएर पोखरा आउनुभयो । हामी सिकलेसबाट पोखरा झरिसकेका थियौं । त्यहाँबाट काठमाडौं, बालुवाटार आएर दिनभर त्यहाँ बैठक बसेर ८ बुँदे सहमति भयो र सहमतिपछि शान्ति प्रकृया अगाडि बढ्यो ।
साँच्चै भन्ने हो भने मलाई यो सपना हो कि विपना हो भनेजस्तो झिलिमिली झिलिमिली, अलि रोमाञ्चकारी जस्तो पनि भयो । के हुँदैछ भनेजस्तो । रमाइलो पनि, उत्साह पनि । कता–कता एकखालको असहज लागेजस्तो फिलिङ पनि हुँदैहुँदै बसेको थिएँ । जे भए पनि त्यो ऐतिहासिक थियो । दुरगामी थियो । रोमाञ्चकारी थियो । इतिहास निर्माणको दिन थियो त्यो ।
संबिधान सभाको चुनाव अगाडि नै देश गणतन्त्रमा जाने ग्यारेन्टी राजनैतिक नेतृत्वले गरोस् भन्ने हामी चाहन्थ्यौं । तर, देश गणतन्त्रमा नजाओस् भन्ने चाहनेहरुले संविधान सभा नहोस् भन्ने चाहन्थे । एकदम प्रष्टै थियो त्यो । जसलाई गणतन्त्रप्रति विश्वास र आस्था थिएन, उनीहरु संबिधान सभा नहोस् भन्ने चाहन्थे । किनभने संविधान सभा भयो भने देश गणतन्त्रमा गैहाल्छ भन्ने भएको हुनाले संविधान सभा रोक्ने र अनेक तरिकाले त्यसलाई फेल गर्ने कोशिस कसरत भएकै थियो । यहाँनेर इतिहासका कति राम्रा, कति नराम्रा, त्यो विश्लेषण त अलग्गै छ । तर, गिरिजाप्रसाद कोइरालाचाहिँ पटक्कै धुर्मुराउनुभएन । उहाँ त्यहाँसम्म गएरै छाड्ने भन्नेमा दृढ भएको हुनाले र मैले मेरो बटमलाइन यही हो भनेको हुनाले यो चिज अगाडि बढ्यो ।
अप्ठ्यारा त थिए, तर त्यतिबेला म के सम्झिन्छु भने विशेष अधिवेशन बोलाइएको थियो अन्तरिम संसदको । विशेष अधिवेशन बोलाएर गणतन्त्रसम्बन्धी प्रस्ताव पारित गर्न लगिएको थियो । हामी पहिलो संबिधानसभाको पहिलो बैठकबाट गणतन्त्रमा जाने भन्ने चाहिँ पहिल्यै अन्तरिम संसदबाट पारित गराइयो । त्यो पारित गराएपछि हामी ढुक्क भयौं, अब गणतन्त्रबाट दायाँ–बायाँ हुँदैन । त्यति नै बेला गणतन्त्रमा जाने भन्ने अन्तरिम संसदले प्रस्ताव पारित गरिसकेपछि राजतन्त्रवादीहरु एकदम उत्तेजित भए । मलाई अलि बढी आक्रमण पनि भैराखेको थियो । बढी अड्डी कसेर गणतन्त्रमा नलगी नछोड्ने भनेको हुनाले ममाथि भौतिक हमला गर्ने कोशिस पनि भयो । त्यतिबेला सिराहामा झण्डै–झण्डै थोरै थोरैले मात्रै बचियो । मसँग भएको प्रहरीले हतियारवालालाई गिरफ्तार नगरेको भए त्यो दिन ठूलै दुर्घटना हुन सक्ने स्थिति थियो । संविधानसभा भन्दा अगाडि त्यस्ता प्रयासहरु पनि भए । तर, सबै प्रयासहरु अन्ततः असफल भए र देशले गति लियो ।
चुनाव नजिकै आउँदै जाँदा माहोल माओवादीका पक्षमा बन्दै गएकै थियो । गिरिजाबाबुलाई के कुराको अनुभूति भएकै थियो भने काँग्रेसले चुनाव जित्दैन । माओवादीले कति ल्याउँछ भन्ने सूचना त उहाँलाई के कति थियो, मलाई थाहा भएन । तर, जे होस् काँग्रेस चुनावमा बहुमतमा या ठुलो पार्टी भएर आउँदैन भन्ने उहाँलाई थाहा थियो । तर, पनि चुनाव गर्नैपर्छ भन्नेमा उहाँ दृढ हुनुहुन्थ्यो । कतिपय काँग्रेस नेताहरुले चुनाव नगराउन प्रेसर पनि गिरिजाबाबुलाई हालेका थिए, त्यो पनि मैले थाहा पाएको थिएँ । तर, गिरिजाबाबु यो शान्तिप्रकृया जसरी पनि सफल पार्नुपर्छ, संबिधान जसरी पनि बनाउनुपर्छ र त्यसकारण चुनाव गर्नुपर्छ भन्नेमा हुनुहुन्थ्यो । काँग्रेसले चुनाव हारे पनि देशले जित्छ भन्नुहुन्थ्यो उहाँले । त्योबेला चुनाव जित्ने र हार्ने कुरा होइन, देशले जित्ने कुरा हो भन्नुहुन्थ्यो । देशलाई जिताउने उद्देश्यका साथ उहाँ अगाडि बढ्नु नै भयो ।
रह्यो राष्ट्रपतिको कुरा । मलाई के लाग्छ भने राष्ट्रपतिमा गिरिजाबाबुलाई मैले सजिलै समर्थन गर्छु भन्नेमा उहाँ ढुक्क हुनुहुन्थ्यो । हाम्रो लिखित÷अलिखित सहमति त भएको थिएन, चुनावपछि उहाँलाई राष्ट्रपति बनाउन मैले सहयोग गर्ने भन्ने । किनभने, चुनावको परिणाम नै के आउँछ भन्ने थाहा नभइकन पहिल्यै को राष्ट्रपति, को प्रधानमन्त्री भन्ने कुराको अर्थ पनि थिएन । तर, हाम्रो जति निकटता थियो, जति धेरै छलफल हामीवीच हुन्थ्यो, त्योबाट गिरिजाबाबु यदि भोलि माओबादी पार्टी ठूलो भयो र प्रचण्डले जसलाई भन्यो, त्यही राष्ट्रपति हुने स्थिति आयो भने मलाई दिन्छन् भन्ने कुरामा विस्वस्त हुनुहुन्थ्यो भन्ने कुरा पछि थाहा भयो । चुनावपछि, रिजल्ट आइसकेपछि ।
तर, हाम्रो पार्टीले गिरिजाबाबुलाई राष्ट्रपतिमा समर्थन गर्न तयार भएन । यहाँ अलिकति फरक छ । म व्यक्तिगतरुपले हुने र पुरै पार्टीलाई त्यो ठाउँमा पु-याउन गाइड गर्नुमा अलिअलि अन्तर छ । गिरिजाबाबुप्रति मेरो सकारात्मक धारणा हुँदाहुँदै पनि ठूलो पार्टी भएपछि म पनि अलिकति धर्ती छोडेको हुँ भन्ने लाग्छ मलाई आज । अब कोही नभए पनि हुन्छ भनेजस्तोतिर मेरो दिमाग गयो र गिरिजाबाबुलाई राष्ट्रपति बनाउने अवसर मैले गुमाएँ भन्ने लाग्छ । मैले सार्वजनिकरुपमै धेरैचोटि भनेको छु, त्यतिबेला गिरिजाबाबुलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्ने थियो, त्यसो गरेको भए संबिधान बन्न पनि ४÷५ बर्ष लाग्दैनथ्यो, तुरुन्तै बन्थ्यो र देशको राजनीति पनि अर्कै ढंगले जान्थ्यो । त्यो त्रुटि भयो भन्ने मलाई अहिले लाग्छ ।
गिरिजाबाबुचाहिँ ढुक्क हुनुहुन्थ्यो । चुनावपछि पनि उहाँले मकहाँ साथीहरु पठाउनुभएको थियो, राष्ट्रपतिका बारेमा के सोचेको छ भनेर । मैले हुन्छ भन्न सकिनँ । बाहिरी कुनै कारणले होइन, माओवादीको आफ्नै कारणले त्यो परिस्थितिलाई ठीक ढंगले ह्यान्डल गर्न नसकिएको हो । मेरो अनुभवको पनि अलिकति कमी भयो । किनभने, झण्डै बहुमत आयो हाम्रो । बहुमत नै आउँछ कि आउँदैन भन्ने हामीले पूर्वानुमान पनि गर्न सकेका थिएनौं । एकैचोटि आई नै हाल्यो । आइहालेपछि निर्णय लिने कुरामा परिपक्वता देखिनुपथ्र्यो । लिडरसिपको हैसियतले त्यसमा म अरु कसैलाई दोष दिन्नँ, म नै मुख्य जिम्मेवार हो भन्ने लाग्छ । मैले उहाँलाई राष्ट्रपति बनाउनुपर्ने थियो । त्यो एउटा परिपक्व निर्णय हुन्थ्यो ।
ज्यातिविधि धेरै जितेकाले मभित्र पनि कहीँ न कहीँ अब मैले जसलाई चाह्यो, त्यसैलाई हुन्छ भनेपछि किन अरुलाई बनाउने ? मैले चाहेदेखि मसँग पहिल्यैदेखि सहकार्य गरेकै मान्छे किन नबनाउने भनेर मैले रामराजाप्रसाद सिंहलाई उठाउने फैसला गरें । त्यहाँ कहीँ न कहीँ मिस भयो । तर, यो कसैको (विदेशी) दबावले होइन ।
मैले त्यतिबेला यति छिटै प्रधानमन्त्रीको जिम्मेवारी सम्हाल्नुपर्ला भनेर आफूलाई तयार पारेको थिइनँ । बहस हुँदै जान्छ, राजनीतिक संघर्ष हुँदै जान्छ भन्ने थियो । संविधान बनाउने र शान्ति प्रकृया टुंग्याउने दुईटा मुख्य मेरा जिम्मेवारी थिए । तर, भर्खर युद्ध र क्रान्तिबाट आएको हुनाले मलाई एउटा ‘क्रान्तिकारी रोमान्सवाद’ भनिन्छ नि, त्यस्तो पनि भयो । मैले केही केही कुरा अलि एक्स्ट्रीममा गएर निर्णय गरें । जुन पछि गएर बुम-याङ गरें भन्ने लाग्छ । यसले देशलाई पनि फाइदा गरेन ।
जस्तो– एउटा त गिरिजाबाबुलाई राष्ट्रपति बनाएर मैले प्रधानमन्त्री लिएको भए सहज जान्थ्यो भन्ने अहिले फर्केर हेर्दा लाग्छ । यो कुरा मैले आज हैन, धेरै पहिलेदेखि भनिराखेको छु । दोस्रो कुरा, मैले १२ बुँदे समझदारी, शान्तिप्रकृया बनाउन सकारात्मक सहयोग गर्ने अन्तराष्ट्रिय शक्तिहरुलाई पनि एकैचोटि मिनिमाइज्ड गर्न खोजें । सबै मैले भनेपछि हुन्छ भनेजस्तो एउटा मनोभावना त्यतिबेला आयो । यिनै दुईवटा कमजोरीका कारण नै मलाई लाग्छ, मैले ९ महिनापछि सरकार छोड्नुपर्ने परिस्थिति बन्यो ।
त्यतिबेला सेनापतिको हैसियतले रुक्माङद कटुवालले जुन राजनैतिक वक्तव्यहरु दिने गरेका थिए, ती वक्तव्यहरु लोकतन्त्रका विरुद्ध, परिवर्तनका विरुद्ध नै हुने गर्थे । एउटा सेनापतिले, सरकारको मातहतमा भएको एउटा संस्थाले योरुपमा जान उचित हुँदैन भन्ने कुरा त स्वतःसिद्ध नै थियो । त्यसकारण मैले यसलाई कुनै न कुनैरुपले कारवाहीको विषय बनाउनपर्छ भन्ने ठानें । र, त्यो ठूलो कुरो पनि मलाई लागेन । किनभने, पुराना कतिपय संरचना र संस्थाहरु राजा वरिपरि बसेर हुर्केका त्यहीँबाट पालिएका पोसिएका थिए । एउटालाई राम्रो सबक सिकाउन सकियो भने यो गणतन्त्र सुदृढ भएर जान्छ भन्ने मलाई लाग्यो । त्यसकारण मैले कारबाहीको कुरा गरें । तर, कारबाही किन गर्नुप-यो, तीन महिनापछि आफैं जान्छ भन्ने कैयौंका मलाई सुझावहरु पनि थिए । आफैं जाने कुराको एउटा अर्थ हुन्छ । तर, नागरिक सर्वोच्चताका विरुद्ध सेनापति बोल्दै हिँड्नेलाई कारवाही नगर्ने हो भने गणतन्त्र झन कमजोर हुन्छ भन्ने मलाई महशुस भयो र म कारवाही गर्ने निर्णयमा पुगें । कारबाही गरें पनि । तर, त्यसपछिको नाटकीय घटना तपाई–हामी सबैलाई थाहा छ ।
अन्तिमसम्म, कारबाही गर्दासम्म पनि फेरि गिरिजाबाबुको अब जे–जे भयो भयो, राजीनामा चाहिँ नदेऊ भन्नुभएको थियो है मलाई । मैले राजीनामा दिने कुरा पनि संकेत गरेको थिएँ । बिहान स्थायी कमिटीको बैठक बसेर आज राजीनामा दिन्छु भनेको थिएँ मैले पार्टीमा । त्यो कुरा थाहा पाएपछि गिरिजाबाबुले दिनमा मलाई तीन÷तीनचोटि फोन गरेर तपाई नछोड्नुस् है, प्रधानमन्त्री नछोड्नुस् भन्नुभएको थियो । मैले भनें, गिरिजाबाबु म त डुबें, यो राष्ट्रपति एकातिर, अर्को अर्कोतिर, यो सबैचिज भद्रगोल भयो । त्यसकारण योभन्दा त बरु म जनतामै जान्छु । उहाँले चाहिँ राजीनामा नदेऊ नै भनिराख्नुभएको थियो ।
राजीनामा दिन जाँदाखेरि राष्ट्रपति (रामवरण) र वरिपरि भएका मान्छेहरुको त जितेको मुड थियो । अरु पार्टीहरु पनि सबैले हस्ताक्षर गरेर राष्ट्रपतिलाई दिएका थिए । उनीहरुको मुड त बिजेताको जस्तो थियो । मेरो त सामान्यरुपमा म गएँ, औपचारिकता पूरा गरें । त्यसपछि म जनतामा यी कुरा लिएर गएँ ।
संविधान बनाउने सन्दर्भमा खासगरी नेपाली काँग्रेस, त्यतिबेलाको माओवादी, एमाले र विजय गच्छदारको पनि पार्टी थियो, यी चार पार्टीका वीचमा १६ बुँदे जुन समझदारी भयो, संविधान बनाउने बारेमा त्यो १६ बुँदे समझदारी एउटा ऐतिहासिक समझदारी थियो । १२ बुँदे समझदारीपछिको निकै दुरगामी महत्व राख्ने समझदारी थियो त्यो । त्यो समझदारी बनाउनेबेलामा दुईटा कुरा भएका थिए । जुन कुरा मैले भन्दै आएको पनि छु ।
एउटा त संबिधान निर्माण भैसकेपछि पहिलो प्रधानमन्त्री केपी ओलीलाई बनाउने । र, संविधान घोषणा भैसकेपछिको राष्ट्रपति सुशील कोइरालालाई बनाउन मैले सहयोग गर्छु भनेको थिएँ । त्यसमा मोटामोटी समझदारी जस्तो थियो हाम्रो । लिखित त गरिएन, तर त्यो कुरा भयो । त्यसमा सुशीलजीको पनि मौन समर्थनजस्तो थियो ।
नेपाली काँग्रेसले राष्ट्रपति पाउने, एमालेले प्रधानमन्त्री पाउने भैसकेपछि मेरा लागि संविधान बनाउने कुरा महत्वपूर्ण थियो । संविधान बन्यो भने ठूलो कुरो हुन्छ भन्ने थियो मलाई । म त प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति हुने दौडमा थिइनँ । सुशीलजीलाई र केपीजीलाई यो कुरामा सहमत गराइसकेपछि संविधान बन्छ भन्ने आधारमा १६ बुँदे भएको थियो । त्यहीअनुसार नै संविधान बन्यो ।
दबावहरु त थिए धेरैखाले । संविधान नबनोस् भन्ने दबाव धेरैखाले थिए । मलाई लाग्छ, सुशीलजीसँग २४ सै घण्टा सँगै बस्ने अतुलजीलाई यो कुरा थाहा छ । तर, ती दबाव सबैलाई झेलेर हामीले संविधान घोषणा गरियो । त्यहाँसम्म सहजै थियो, तीनवटै पार्टीका वीचमा ।
सरकार बनाउने बेलामा कताबाट सुशीलजीको दिमागमा प्रधानमन्त्री उठ्ने आयो । त्यो बडो दुर्भाग्यपूर्ण भएको लाग्छ मलाई । सुशीलजी त्यसरी चुक्नै हुन्थेन । प्रधानमन्त्री भैसक्नुभएको थियो, संबिधान बनेको थियो । उहाँकै नेतृत्वमा संविधान बन्यो भन्ने कत्रो हाईहाई थियो । उहाँले भन्नेवित्तिकै उहाँका लागि राष्ट्रपतिको भवन उहाँलाई स्वागत गर्न तयार थियो । उहाँले त्यो लोभ नगर्नुपथ्र्यो । कसले उहाँको दिमागमा हाल्दियो । मैले त उहाँलाई नउठ्नुस् भनिराखेको थिएँ । हुन्न है सुशीलजी, जे पहिला सहमति भएको छ, त्यही लाइनमा जानुपर्छ, केपीलाई नै समर्थन गरौं, तपाई राष्ट्रपतिमै जानुस् भन्ने गर्थें मैले । उहाँले अँ–अँ भन्नुहुन्थ्यो ।
त्यो दिन पनि राति ९ बजेसम्म केपी, म र कृष्ण सिटौला, हामी सँगै थियौं । सिटौलाले हामीलाई उहाँ(सुशील) प्रधानमन्त्रीमा उठ्नुहुन्न भनेर रिपोर्ट गरिराख्नुभएको थियो । ११ बजेमात्रै निर्णय भएछ, उठ्ने भनेर । उहाँलाई के कुराको भ्रम प-यो अथवा भ्रम पारियो भने बाबुराम भट्टराईले माओवादीका २५ जना सांसदलाई क्रस गराउँछ रे र त्यो भोट सुशीलजीलाई आउँछ भन्नेमा विश्वास दिलाइयो । बाबुरामको तर्फबाट केही मान्छे बालुवाटार गए । त्यहाँ कुराकानी पनि भयो । तर, एउटा कोही कतै जानेवाला थिएन । किनभने, सम्भव थिएन नि । छाडेर जानुको अर्थ त सांसद पनि जान्थ्यो, सबै जान्थ्यो । बाबुरामसँग त्यसरी लाग्ने कोही सांसद थिएनन् । त्यो भ्रमका कारण पनि सायद सुशीलजीले प्रधानमन्त्रीमा उठ्ने निर्णय गर्नुभयो । उहाँको राजनीतिक जीवनको एउटा साह्रै नराम्रो निर्णय त्यही भयो । यसले सायद उहाँलाई पछि अलि बढी नै ह्युमिलेट पनि ग-यो होला ।
शान्ति प्रकृयामा आएपछि चक्र बास्तोलासँग पटक–पटक मेरो कुराकानी हुने गथ्र्यो । यद्यपि उहाँको गिरिजाबाबुसँग के–के (सम्बन्ध) बिग्रेको मैले अझै पनि सबै खोतल्या छैन । खोतल्न नि चाहन्नँ । किन हो मलाई थाहा छैन । चक्रजी पहिलो वार्ताको सहजकर्ता हो । उहाँ आफैंमा एउटा विद्धान मान्छे पनि हो, नेपालको इतिहास र विदेश मामिलासम्बन्धी समस्याहरुलाई सैद्धान्तिकरुपले निरुपण गर्नेमा पनि चक्र बास्तोलाको ठूलो भूमिका हो । त्यसकारण उहाँ र म अलि सैद्धान्तिक छलफलहरु गथ्र्यौं । देशको परिस्थितिको विश्लेषण गथ्र्यौं । उहाँ मलाई एउटा अभिभावकले जस्तो गरी सुझाव दिनुहुन्थ्यो । तपाई यो गर्नुस्, त्यो गर्नुस् भन्ने गर्नुहुन्थ्यो । उहाँको सुझाव मलाई बडो पारदर्शी, निष्पक्ष र निश्वार्थ लाग्थ्यो । धैरैपटक हाम्रो कुराकानी हुने गरेको थियो ।
कम्युनिष्ट आन्दोलनतिरबाट भन्नुपर्दाखेरि पहिलो त पुष्पलाल श्रेष्ठ नै हो, जसले जहिले पनि लोकतन्त्रका निम्ति, संयुक्त आन्दोलनको पक्षपोषण गरेरै मर्नुभयो । उहाँले धेरै ठूलो योगदान नेपाली इतिहास र नेपाली समाजको विश्लेषणमा गर्नुभएको छ । दोस्रो–नेपाली काँग्रेसका विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला नै हो, जसले प्रजातान्त्रिक समाजवादका बारेमा नेपालमा कसरी लैजाने भन्ने र साँच्चै पहिलो पिढीँका क्रान्तिकारीहरुलाई उत्प्रेरित गर्ने भूमिका खेल्नुभयो । उहाँ बहुआयामिक व्यक्तित्व पनि हुनुहुन्थ्यो । साहित्यमा पनि, राजनीतिमा पनि उस्तै दक्खल राखेर युगान्तकारी भुमिका खेल्नेभित्रै पर्नुहुन्छ ।
मैले यतापट्टि कम्युनिष्ट आन्दोलनतिरबाट हेर्दा मदन भण्डारी । छोटै समयमा उहाँ लोकप्रियताको एउटा शिखरमा पुग्नुभयो । उहाँ पनि स्मरण गर्न लायक व्यक्तित्वभित्रै पर्नुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ । त्यसपछि नेपाली काँग्रेसभित्र गणेशमान सिंह पनि एउटा यस्तो संघर्षशील र जुझारु व्यक्तित्व बन्नुभयो । र, पछिल्लो चरणमा इतिहासमा गिरिजाप्रसाद कोइरालाको भूमिका पनि महत्वपूर्णरुपमा स्थापित भयो । यिनै नेताहरुलाई नै म मुख्य नेताहरुका रुपमा लिन्छु ।
(पत्रकार जगत नेपालले २०७६ सालमा गरेको अन्तरवार्तामा आधारित यो सामग्रीको पूर्णपाठ प्रचण्डको अन्तरवार्ता संग्रह ‘नयाँ राजनीतिक विश्लेषण’ पुस्तकबाट लिइएको हो)
I am really loving the theme/design of your weblog. Do you ever run into any internet browser compatibility problems? A few of my blog visitors have complained about my blog not working correctly in Explorer but looks great in Firefox. Do you have any recommendations to help fix this issue?
Right now it sounds like Expression Engine is the best blogging platform available right now. (from what I've read) Is that what you are using on your blog?
ПСИХОЛОГИЯ ЗЛА: ТЕМНАЯ ТРИАДА ЛИЧНОСТИ. 9 признаков ОПАСНОЙ личности. Нарциссизм: путь страдающей гордыни. Кто такие «психопаты» и почему мы все ошибаемся насчет них. 3 Типа нарциссов.
Рудн психологический факультет. Чем отличаются люди друг от друга. Мышление и деятельность обществознание тест. Информация краткое определение. Что значит присущий. Символы зз. Характеристика человека по цвету который ему нравится. Отсутствие личности.
Непосредственно под воздействием раздражителей действующих в данный момент. Тест онлайн бесплатно. Единичный представитель человека современного типа. Картинки с разочарованием в людях. Как индивид становится личностью сочинение 6 класс краткое. Как это важно верить доверять и не сомневаться картинки. Как определить что ты русский. Черный цвет в психологии женщины.
I like the valuable info you provide in your articles. I will bookmark your weblog and check again here regularly. I'm quite certain I'll learn a lot of new stuff right here! Best of luck for the next!
Психическое здоровье включает в себя наше эмоциональное, психологическое и социальное благополучие. Это влияет на то, как мы думаем, чувствуем и действуем. Оно также помогает определить, как мы справляемся со стрессом, относимся к другим и делаем здоровый выбор. Психическое здоровье важно на каждом этапе жизни: с детства и подросткового возраста до взрослой жизни.ние) — специалист, занимающийся изучением проявлений, способов и форм организации психических явлений личности в различных областях человеческой деятельности для решения научно-исследовательских и прикладных задач, а также с целью оказания психологической помощи, поддержки и сопровождения.
This info is worth everyone's attention. How can I find out more?
Определение слова мысль. Где стоит ударение в слове мышление. Бесплатный тест на личность. Тест на прохождение типа личности. Чем отличается человек от животного обществознание. В течение жизни развитие личности происходит ответ на тест. Говорить в цвет. Изменение чувствительности органов чувств под влиянием действующего раздражителя это.
Heya excellent website! Does running a blog such as this take a massive amount work? I have no knowledge of programming however I was hoping to start my own blog soon. Anyways, if you have any suggestions or tips for new blog owners please share. I know this is off topic however I just needed to ask. Thanks a lot!
Смотреть воскресный вечер соловьева последний выпуск. Вечер с владимиром соловьевым воскресный выпуск последний. Соловьев последний выпуск смотреть онлайн бесплатно. Вечер в владимиром соловьевым последний выпуск смотреть. Вечером с владимиром соловьевым последний выпуск смотреть.
Adulot sory of the dayWejen masteerbating with sex toysAmatesur club navy radioJeff ppalmer sexMale piss slit stretchingPeedi adult pro splkint kitBridgette kkerkove gangbangEticke manchester virginAmateuur aass to mouth compilationApoggee vaginalPrinceds leia cstume fuckingAmateur undressing videosFree por clipss galliersShemaale freeware videosRomatic sexdy things to do wi'll havingsexDrea ddi matteo nakedIndia big booty interracialFreee tranny ppic galleriesNaked fat picsHileys escortFuck mee grandpa bustyGrandpoa fucking tteen hardcoreRanni mukurjee nudeJackk off jill french kiss the elderlyLomgest piss ever takenPornstar incomePorno mopvies gayWearing vvintage junglle bootsLegennd of the deagoon hentaiFree passwrd for pornFree ecards for hhim with bbwGranrmans fuckPrivzte sex shops leicester https://bit.ly/3tgG65V Milf pussy close uup photosTeenn hroscopeFrree teen aese https://bit.ly/3wBCEUY Public ass spread tubeNude redd hair2007 gulf sttes natural bikini dkva https://bit.ly/3pC9rHE Paftaya sex slutload40something fuckErotic picks laney masfield https://bit.ly/3yw6axr Naked photos oof japanese girlsHanukah clothing adultBlck asss fisting https://tinyurl.com/ycyaumsd Mz deepthroatOnnline adukt comicds freee issuesSlut smoke fuck https://bit.ly/3ltK4Xz Thigh strap on dildoFat anal babesAduylt pedaal bikes three wheels https://cutt.ly/yUgzMTr Lindsey sexBob builder seex toyLifestream cholesterol strip https://bit.ly/3m9YYSV Rikki lindhome sex scenesGifls peee in sinkPado erotica https://tinyurl.com/yt54r3c6 Boddy shopt slutAnaal sex siote for freeNo signup free prn movies https://bit.ly/3jCOzfa Girls ftee sex camLasvegas pornGrandma makes doog ccum https://bit.ly/3iT1aJX Nude pic of maty kkate and asgley olsenMsu ljbrary joyce dickDebgie teen https://bit.ly/30JNzOM 18 to year old pornDiick clark's new year's rockin'eve '08Big breasted japanese girls https://bit.ly/30OrDFP Teabagging milfsWow tgp old pussyPorn lesbian kama sutra https://bit.ly/3GiTD3o Wife wild nakedGay downloadable pornWhy is sex stronger for women https://bit.ly/31nAPRU Sexy vagina photosFree adult x gamesFree porn teen and old https://bit.ly/3Gf7lEk Ice cream covered penisBreast augmentation fort worthNudists teenies https://tinyurl.com/9znh62fu Porn free granniesDicks sporting goods bangorLeft4dead xxx https://bit.ly/3dcrXQo Microbiology definition of dominationClit enlargement moviesEsurance girl porn https://cutt.ly/8U4MHq0 Big black asses gettin fuckedVagina bleeds after orgasmHentai double penetration https://tinyurl.com/2ot66rf3 Dick turpin imprisonedSeduce by monter slut loadNick manning porno https://tinyurl.com/yg2d2uxl Once you go asian you never go caucasianTru ball t-handle thumb release reviewsMeg ryan naked ass https://bit.ly/3vkvbKs Pictures of nice penisesHentai she maHand jobs brazilian manual https://bit.ly/35tQFc2 Perfect women breastChiks with cocks picsPaypal sex talk https://bit.ly/3o05F9y Nude soft nipplesList famous porn transexualsTop 10 free porn sities https://bit.ly/3koOZ9k Gy black cock verginsRupert grint defends sexual assualt victimSecr taires sexy https://bit.ly/3I87Jq9 Angels transvestites contactGay cross dress picsGay playgirl 2008 jelsoft enterprises ltd https://bit.ly/3m3YwDg Sensual gay videoGay porn categoriesBlack tongue fro oral sex https://tinyurl.com/2qz7wklz Vintage erotica hustler casting couchErotic weight gain stories feedersSex pat down https://tinyurl.com/yz9xx2k3 Boobs and golfMarried woman young man sex storyFree liv tyler nude vids https://bit.ly/3iED8lV Punk ass fraggerBondage soundsThumb twitch symptom https://tinyurl.com/yg6kxo2g Free taiwanese homemade sex videosDownload paris hiltons sex tapeShameless karen sex video https://bit.ly/3dukr4R T milfFreddy vs. Jason sex sceneYoutube vibrator https://bit.ly/3uAKAVq Hentai chick cumBdsm whip marksBlonde nude movies https://tinyurl.com/2f5bktr3 How to wear vintage hatsFucking ford part numberNudist family outings https://cutt.ly/SUxQqp5 Bizarre sex photoStretching training bdsmMatures with natural big boobs https://bit.ly/3pvsLpD Caretakers of bipolar adultsGeisha style dressBig blonde dick fucking https://bit.ly/2TlPZTk How to perform blowjobMotorcycle rally nude picturesIandian sluts fucking https://bit.ly/2F0FQ7x Cock handjobs matureXl banded bottom dressCamera cum inside a mouth https://bit.ly/33bgwYd Naughty boys spanked otk naked36-24-36 nude womenHot midget girls fucking porn videos https://bit.ly/37octb6 Hemerocallis vintageJulie ashton sex toys canadaLesbian kiss video clips https://bit.ly/35leH94 Young girls and tentacle sex storiesAlchoal and assAmsterdam escorts girls https://bit.ly/37mINuX Teen shag picsHistory phallic sexual symbolism worshipHow to clean latex v-string https://bit.ly/3EWdCDO What happened to dirty sexy housewivesSexual eruption boys noize remix mp3Virtual boys sex https://bit.ly/3z7zZ7N John holmes the pornstarAls bikini galleryIs eros love in the bible https://tinyurl.com/35ve4fuc Kiara marie exotic ass rapidshareFree long mint pornAge of empires 3 the asian dinasties https://bit.ly/3dHT1IO Sexy alyssa milano picsGroup premature fetish humiliationMature womens erotic photos https://tinyurl.com/yjm77smb Man married sex withoutGang bang big tits movieCook breast https://bit.ly/30MrkYl Popcorn vintageHarmony one sucksMilf phoria https://tinyurl.com/2mpsy8dh Extreme tranny cockNastiest talking porn starVintage floral prints https://tinyurl.com/ydo9ybsu Hardcore light skinned maturesNude porn pics in high heelsFlight attendant vintage adsFacial product for menLithuanian escortAdult sex story searchAmateur girl webcamsAnal angbang tubeAshlynn brooke sexNude pix of paloma jimenezPorno teen movieTeen erotica modelsFemale masturbation while commutingMale bondage tarzan herculesTeen abused galleriesNude young teen boy moviesFree teen cute sex videosHardcore mandy photosLaryngospasm standard of care extubation adultAdult jokes embarrassing picturesAdult alyssa milano movieGirls drinking guys peeFree xxx adult lesbian video clipsBig tit lesbians scissoringMature women and boys and video galleriesBeutiful almost naked womenSex und zenCelebrity sexy lips reviewsSexy bobySexy handjob couplesNoritake vintage roseRosemon pornWay do i like big breastsBear naked protein granolaFake free nude pictureAdult movie vodBreast fedding babyKim kardashian full sex tape watchInterracial lust videosSyrianna big assGinger suckAdult tussenhaakjes nlAdult halloween costumes ironmanBikini model nopi photoJessica alba bikini photo galleryFree guys sucking shemales galleriesNude pictures forumSoft soapy titsDrunk flasher pussyTeen sucks big dick
Как доказать что ты личность. Тесты на характер. Во сколько лет дети знают цвета. Психология 6 класс. 16personalities com тест. Срок оформления паспорта гражданина рф. Синоним слова индивидуальный. Периодики это.
I'm amazed, I have to admit. Seldom do I encounter a blog that's equally educative and entertaining, and without a doubt, you have hit the nail on the head. The issue is an issue that too few men and women are speaking intelligently about. I am very happy that I stumbled across this in my hunt for something concerning this.
A fascinating discussion is definitely worth comment. I think that you need to write more about this issue, it might not be a taboo subject but generally folks don't discuss these topics. To the next! All the best!!
Just desire to say your article is as surprising. The clarity in your publish is just great and i can think you are a professional in this subject. Fine along with your permission let me to grab your feed to keep updated with drawing close post. Thanks 1,000,000 and please continue the rewarding work.
Hello there! Quick question that's completely off topic. Do you know how to make your site mobile friendly? My web site looks weird when browsing from my iphone4. I'm trying to find a template or plugin that might be able to fix this problem. If you have any recommendations, please share. Cheers!
Freee nnasty fistikng movies clipsHookmup analSkinny teenagers only nakedFreee imahe nudistThe salvation army adult rehab centersInclusove adult vacationTgpp post modelAuxdiliary heat strkps heat pumpTeen age republicanJordasn naked dailymotionBoyfrind likes painful anal sexBreast implant philaqdelphia surgeryBreeasts mpegsSexx oof older popleFree retro titsSeex an submissionFlickr mough full oof cum picsVidsos of naked women dancingMiseable fucking failureTroubled teens miamiI cannot stop maszturbating to pornNude erotic wman photographMalee artt models nudeYoung ndists frde galleryVinntage indy race car blueprintsBlonde squrms onn dildoFormal gwn ffor mature womanPenis preferenceYoung girls ffor matureWeekend - pleasure p lyricsWet dream meaningLength oof vaginal tubeFunnygames adult gamee https://tinyurl.com/2gz4c5my Disableed sexual positions photosSalrna gomez fakes nudeCollege shopwer orgy https://bit.ly/3je70WJ Freenude tteen girlGranny gkrdle fitting vvideo pornOveractive facial nere https://tinyurl.com/2kkgs9b6 Freee amateur young videosAsian ohhio photography south weddingHairyy ethnic girls https://cutt.ly/1UGzmwqd Hali adult atlantaSlutt fuck mil teen sexMature young llesbian kissing https://bit.ly/3nUl3Ea Nikoki escortsTomy vintageFreee porn suck mpegs https://cutt.ly/2UppV44 Lesbian dsting fishEriin grey nude picturesSwinger group party tubes https://cutt.ly/Px7Bzbbu Amateur argentina xxxBrogher andd sistger seex cartoonsFree fucking picture https://bit.ly/2TaXwnV Crock pot bbbq chicken breastFree one porn forumLimgerie model postewrs https://bit.ly/3jhkLaB Dirtry poen blogsLadies in andd wearing shwer lingerieBreast trauhma cause cancer https://bit.ly/31f1tJm Young chubnbies auditioning porn tubeGrandmas who bloww cocksSex 3 timess a week https://tinyurl.com/2drnu7jn St tuomas virgtin islands all inclusiveBoyy nott pee statueChuubby mature monster juuggs https://bit.ly/3t5DeZy Vintage postcards glacieer parkNaked pictures of samantha healeyFree nude skinjny office womsn https://bit.ly/3k8RgFD Jenny mcartjy lesbian picsStrutt pornFrree sex joiys abboud https://bit.ly/3vcAuv8 On the rode pornAduult continuinmg education electricalAshley lawrece sex vodeo https://cutt.ly/MUv4aXO Current uusa adult populationTeeen redhjead biig boobsJennifer hebert nakedd https://bit.ly/3I5KQ6E Coool gay movies comTina jordan blowjobsMassuimi max pusay https://tinyurl.com/2qwufm2f Skinny teewn thumbnailsOrganization off diabetes in adultsYoung black tight pusssies https://bit.ly/3qijAcA Environmen annd sexual aggressiv behaviorLesbian twin tubesAddult friend finder prrofile blings https://tinyurl.com/2odstaw6 Lime green fishnet gloves lingerieBbbw girl fucked hardElbow deepp ana fiusting https://bit.ly/2GNSCqP Frree asian ladyboy masturbation movie tgpBravo erotica mia linaPerfecft blowob ttechnique https://bit.ly/35BPirrx Fatt nakedd oldd tartsRejove pprn from junk emailAsian local scholarship https://bit.ly/3ecxbx3 Hoot gurls undressing amateurAnna llieb nudeYoung innocent tteen pornn https://cutt.ly/gUk1agR Catherine nufe tateMovie clips fucking teensFree online dating ssex sifes https://cutt.ly/tUIVneb Pornn lickingReconwtructive sirgery facial jaww post radiationSmoking mom poorn https://cutt.ly/MUDpTzN Teen tight workout pantsMale ggay sex vidsAss fuicking plmp women https://bit.ly/3bNf8gx Breaset ennlargement pills hernal hairCat pjss killed kennyFashion sexy whplesales https://bit.ly/3gj8Ypf 30 sojething actrresses nakedAustralian asian studiesWoww stranhge acquaintances comic hentai page 17 https://bit.ly/32WLkMk Vintage framingBanana in my phssy niftyTeen boy first sex https://tinyurl.com/yzhcgz3x Celebrity tit aand assBlack men fuckiong tightPornn and anal tear https://tinyurl.com/yjtq4x8u Teen funs nudeBest huntimgton indiana pusswy xxxBdsm naked young girls https://bit.ly/2ZZOVIs Pusy flap weightsAbi seex tiktmuss videoPhoebe cates thumbs https://bit.ly/2Srouri Selena castro pornPornoss for iphone to ownloadNamed dreams https://bit.ly/3yPEdko White womans assEotic breaszt slappingDrunk bikkni women https://bit.ly/2ORVxCG Amateur babes feet toesParis hillton adult video tapeSex with barmaid https://bit.ly/3bTud02 Self suhck pixAnti persperaznt breastFemdom with black sluts https://bit.ly/3pd8XXP Is our husband sexyBikini xboxGothic fetish costumss https://cutt.ly/mxe77gl Blacmailed into fucking suckAncient nude grandmaTeeen stuff tv https://bit.ly/2S4eWlX Sexuzl heaqling self help tantricBritney spears nudxe getting out of carI pput mmy fwce in her asss https://bit.ly/3iHYAXn Lesbian pissing dommination free videosDiscreet porn dvd'sFree upskiirt websites https://bit.ly/30vHbea Lyrics for i got a cute face chubby waistPlup juiccy pussyPlano ssex https://bit.ly/36Pn9zd Northen mi drag strip6o year oold milf videosBroooke hogan iin a bikini https://cutt.ly/qU3HWfM Street oof 100 pleasuresYounjg teen bizarre sexHuge eexpandable breast stories https://cutt.ly/5UzpTyn Shanna evans vintage porn galleriesInterracial granny moviesRehead with you palee tits https://bit.ly/3ji77nQ Interztial fucdk tubesFuckk let now online singleHumour shoppijg porn https://tinyurl.com/ygvrzvbe Aprils pussyYoung teens lean about sexx videosTight black bikini https://tinyurl.com/ygptyfdh Videos of naked girls kissingAfrican anal sexModel geri nude pics https://cutt.ly/6xdfc2e Teenage slick pusdsy videoPorn movies jiuzz hutNuude hardcore picss of female body builer https://bit.ly/34G4t2q Beach brazil teenSexx machine how toSex funny real stupid https://tinyurl.com/2gqmllco Jovenes gaay acapulcoFree forced sexx fantasies picturesCospplay cafe hentai https://bit.ly/3wdNqBl Amazing perky boobsHumor brde pornoVintage sawyers round view-master viewer viewmasterGet fuck soundLindssy lohans pussy picsEscort torono fleshSmasll boobs blondeDrawn sex free galleriesTeen tight assJamjes avery confesses he's gayAmpitees fuckingWeer amatesur bruggeVizz hardcoreWet emo sexBlack biig boolty trannysBikini carsVintagee universall gymPictuyres of monkys that are swingingChics virgernes xxxDownloadd 3gp porrn movies freeBest free porn with nno creddit cared requiredBig boob wetlookGay redtube videoAian sauhna toronto canadaBritish party nudeLight skinnerd sex clipVintage uncle sam head planterViddeo srrip poker full screenDicks auto groupSexxy leather costumeNyc massahe parlor blowjobCock shitting dick nipplesAnndrogynous gods and sex worshipMenstrql bleerding bdeast cancerCumm ill chemaIndian vagyina picsAmateur auditionss 26Sexy guys teensDick morris + torrentWoman deep throatKitchen and lesbianWomen arroused by nude womenSecurity hidden sex cameraSaved pusy forumsGirl being fucked outsideGirl slaves paraded naked outdoorsZac efern nnude uncutVintage proane comp stoveBloww jjob pubesAdlt majga doujinshi
Образное и абстрактное мышление. Психика это в психологии. Тест на черные и светлые триады. Почему я стала психологом. Психическое здоровье человека это. Научные статьи на тему психологии. Фильм алиса 2023. Тактильность это что простыми словами.
Познавательная сфера включает. Птср у солдат. Тест но. Белые мысли. 16 p. Обществознание 8 класс определения. Мужское женское надежда умирает последней. Тест на тип темперамента личности.
Теория бессознательных умозаключений. Факультет психологии в спб. Относиться синонимы. Личность черты. Белая комната для психов. Проставить соответствие типа дыхания характерному тому или иному образу. Женщина с венеры мужчина с марса читать онлайн бесплатно полностью книга в хорошем качестве. Из чего складывается восприятие.
J credw striped keatonRetro vintagfe ispired swimwear bathing suitsFrree justi timberlakee nude picsTeenn forced lesbianBbbc ttv pornSexx therapist coweta county gaNudee picss oof older femalesHot young naked boysBeautifull shemales inn pantiesGirlfriend fucfk clipsBoobs too big ffor topBest sexy russisn babyGirls ass riopped offGirls from reality ttv nudeAsian bboy i loveSex related court casesKimm zolciak nudesElliot gaay missyRosse bud asss holeJust have seex wiith me babyIt sucks tto work for paylessFree porn tubes swingerUncirumcized dichk pornHass madison raine ever done pornMaale ddomination iin sportMary anne blonde pornPirates ii xxxZemanova stephens lesbian downloadBigg brother sex videoPeeopie sucking dicksFatt fuck buddyDwarf midget definitionDunk tak erotica https://tinyurl.com/yhzfz3nm Olivia's nauughty adult playland downloadBaald young pussy licfking tubePorrn simlated https://bit.ly/35VD11E Sucking dicks witfh ccum shotsBrunette teen seex moviesGirl nudde ass pictuires https://tinyurl.com/yfnoqthe The anal queen escort in kievCllit stimulationShaved steak sandwiches https://bit.ly/3bSr5AU Brutny spirs nakedWhich celebrities hzve a sexx tapeFeeet in cunt https://bit.ly/3nWjBBn Blojob viudeo first timeNariko porn hheavenly swordSexxy fotke https://tinyurl.com/y7uhvp42 Gia paloma fisting vidSpermm the movie chri gortzNaoed joke off thhe dqay https://bit.ly/3agRzyh Tweeen bikiniGirls oof thee mid west nudeCougar sex tubes https://bit.ly/2IHUZMx Whsel chair free thumbsMumjmy plus size adult alloween costumeI wanna lic youu lyeic https://bit.ly/31SNegm Benjamin blkoom gayy videosUnitedd states biathlon assMobilpe phone record virgin https://bit.ly/3xxwsOK Large bresast teen pornEasy baked checkken breastBrrast feedding and gross anatomy lab https://cutt.ly/1cjAoJ7 Video oof girps ubbing pussys togetherSwinger club promotionsApemann fucking https://bit.ly/3yWVBU4 Tall skinn naked wimen masturbatingEary fiftiess fortues tie vintageRussian girls bbig tis https://tinyurl.com/yhokmydj Playboy nazked photsFingeed tll they cumSeex annd boow job https://cutt.ly/KxBtdZS Anita eklberg vintageMeett annd fuyck gzmes lavinder kingdomVirgin recotds answer kkey https://tinyurl.com/yzwujoyo Very hairy legs womenLesbeian andd dildosYoung chubhy pussy https://bit.ly/2OnxawE Arabian bttle sexFather and daughter teenEmotional response to breast cancer https://cutt.ly/AxZKq9C Free ssexual teaching videosDoess chlamydia mae your penis smallerBikini bonde fitness modedl https://bit.ly/3f7LP9b Escodt services inn dayton ohioTubes of maature women smoking cigarettesOld young feee porrn videso https://bit.ly/3jS4adM Sexy hotos off chloe marshallSeex and thee city movie running timeFrree vedio sgemale https://tinyurl.com/ydb6qqoa Enormous butt plug iin herr assThroa fjcking menAdults with fawd https://bit.ly/32R3DCC Traindd adukt dogsEaar wax liunk to breast cancerGaay mark mcgrath https://bit.ly/34vnJiT Sexy amatuire tubeFreee naaked grannies picsFrewnch tv eros https://bit.ly/3J9mGc7 Everyone comes tto work nakedSmalpl dick seex gaySwinger's grill https://tinyurl.com/2qvvalh6 Live ccam sexyDominant shemale tgpArrt nude woman and snake https://cutt.ly/1Yt2m0G Free ull lengtgh transsexual movieMy peenis getts hardPhoto aerican woman with laqrge breasts https://bit.ly/3wn9ybp Malee adullt bedwettingNaruto handjobPittsburgh gay escortrs https://bit.ly/3wXsZsff Women getting fistedVintage schlitz coolerLeft 4 dead 2 nude modd https://cutt.ly/UCDsgkO Vdeos off womedn fucking with machinesGirls from other countries fuckng pornThe simpons nude https://bit.ly/3wxkkMM Discokunt glucometer teswt stripAdult live netfwork webcamBlondxe covered inn cuum https://bit.ly/3FKysHJ Hoow doess caffeine effect adultsFree hakry pussies upp closeAalya secura nude https://cutt.ly/wxRz3dX Sex hih heels videoBeautiful naked nudeNude country cowgbirls https://bit.ly/3d6TFPo Asiazn movoes oof thee year 2006Retro podn torrentsFreaqky seex viods https://bit.ly/3e00uTr Indikan young pornAsian boy andd girl sexFrree xxx sexzy baby youtube https://bit.ly/3zAMfOd Handgag informatikn najwyzszza nude password pic picture tylkoXxx cam girlsNude pakistani mujra free vidceos https://bit.ly/3jtUYMC Helio castroneeves naked picturesGenitals you pornX tube island fre porn galler https://tinyurl.com/2fbesptk Allow strangger too hsve sexShemaletube teenHugge hangikng titt cumshots https://bit.ly/3iTdLRm Free lesbian facesitting trailersAmber blow jobKiss my fat ass coom https://bit.ly/3lyVDfS Breast infection symptomsSexyy mmen adukt clothing$20 git for teedn https://bit.ly/3158Naan Porn gallireiesVery young cock videoNude photos on thee jerry sprlngers shoow https://tinyurl.com/yzkq6z9j Milf hairy pussySex after coe biopsyCalggary sex toy https://tinyurl.com/2e5p8qjd Mentor breast enhancementDanne gayhwart threesome caught onn tapeGillette fusion power vibrator https://bit.ly/3ldWGk3 Gay african-americans slaveYooung nude girls fuckingAustralian lifesavr twin brothrs porn https://bit.ly/31h7Dse Pantyhose ppic post chronological orderBlues depression gay gguide lesbian overcoming queerK9 cumming teens asss https://bit.ly/3veLfgM Free sexy commercial videosSpanked spanked spankedNudde photos off suzzane sommrrs https://bit.ly/3RQaznJ Virgin islands frequencyShaved door handl kits with poppersLingerie mode ttop https://bit.ly/3dCvms7 Body builder woman bikiniXhamster beachh blow jobSexy anime wallpaper download https://bit.ly/3hrcvCx Vintage rijding sex videoGo srip club sceneHow to make latex primer paiht https://bit.ly/3cgDoHF Turrn jdwelry during sexTingling on botttom of feeNude yokung teen gjrls https://bit.ly/3cH3Fiff 10 inch double bottom plowHi def teen porn tubeYou porn ttop ratd https://bit.ly/3MemVCO Small vintage plate by rosannaNude pagan gatheringsMornimg breasat milk without pregnancyBisexual group loveSkinny bitches ass picsBooy glory holeAdult kidk scooter saleSexual adddiction revelationsAdult fiendship olderBlazck kristina pornWhat iis doine afteer a wet dreamOldd prn movijes alphabeticallyBradford midet hokey teamFrree naked russian women picturesGaay seex fictionAdult sized wwhite ninja costumesYoung ssex gamesNight wears and breast cancerPlot based pornographyNuude hispani ladiesAsian wahy washyLatex boot seex picFreee hott sexy lesbianMens sexual health toysFrree amazteur bbwsAsss smileSelina eescort reviewFree adulpt xxxx vigina uup closePositive stories mental help for teensGeisha documentaryGirls gasbing assBrazilian horny movfie slutHer miniscjle penisCumm iin loverBookss forr tedens body imageWanna suck my pussyNaugfhty america sex siteNake males cocls freeLattex moddify quote environmentLesbian anal websitesRock blttom ar ballston commonPlaygirl fuckingMoney talks taxi sexCamen ellectra nudeHot slut upskirtMississippi discrret adult spa massageCurrent pussyItalian annd sex jokesBigg ool floppy boobs titsAfrican american ffee porrn video
We stumbled over here different page and thought I might as well check things out. I like what I see so now i am following you. Look forward to finding out about your web page repeatedly.
May I simply say what a comfort to uncover someone who actually understands what they are talking about over the internet. You definitely realize how to bring a problem to light and make it important. A lot more people ought to check this out and understand this side of your story. I can't believe you are not more popular given that you certainly possess the gift.
Japanese junior idols sexWidesccreen hi-res nude photosErotgic funny poemsNaked mother daughter portraitsSt paul gay hook upsQuoizel semi fluzh vintage lightSilickn sex doll reallyNuude billy campbellSeexe gratuit voyeurTeen pregnhancy rrate canadaRebelde nakedPasswords nudrist freeBound tgp thumbBrazilian babes sexyKaty manning nudeHustler toplessPervonia facial productsNudist couples pagesCoupless watch each other fuckGaame japanese sex showFormedr girlfriend pornThee handyman gets suckedBrqvo porn metart vidsHaiy leg clipartWarrior titsAlanama coed nuude picsArtkcle on adult literacyGaay bathroom signalsHoot porn with sex galLietuvisakas pornBlack fucking free videoSeexy scarlett johansson picturesNaruhto hentazi keyy flash https://bit.ly/3drM3q1 Sault stte msrie escort servicesOrgasm denial thhe mifror gameGohic naked pictures https://cutt.ly/lC4rxO9 Lesbian squirtin pussy juciews xxxx pornGirlfriend foreced mme to grolw breastsBikee mootor vintage https://bit.ly/3dsA0ZD Stockings amatur home videoGirs whoo love xxhuge dildoTranny porno fotos https://bit.ly/30EHaET Brunette sllut looves deepthroating huge dickSkinjy teen boowjob blondEscort with large llabia andd clijt https://bit.ly/3pMq82M Eatt somme pussyFotced lesbian picsMicrovideo vagtina https://cutt.ly/QU9nnbs 2009 statisitics oon abusive teeen relationshipsAsss coock hole hugeFreee mpg shemale https://bit.ly/3rV71E6 Fuck the dumb shitCook turkey breast crockpotAdvice for closet nudistfs https://bit.ly/2N3Y5Ns Gay art douglas baileyVintage ciroPleasure puyre store https://bit.ly/2HilCqH Videro nijght shift nurse sexBiig gay al songHardcore melodico https://bit.ly/35qV66L Glyn meek escorts austinChair topless lickCarmn electra aked sex taape https://bit.ly/3lzqOoQ Nude beetleChyna joani laurer ssex tapeTotaly naked grils https://cutt.ly/4UBCofT Bubble pornSex life gamesSublime anus legalize it https://bit.ly/3vvQ4kz Evvh striped wolfgang guitarMilf diaryDoigtagge amateur https://cutt.ly/6UXSrik Kenrucky swingerGay conervative blogsFree gloryhole ssex viss https://cutt.ly/KUkbwOo Latex alignSpanked wearing shortsNked kristten photos https://cutt.ly/EYBWVtss Imags of breats duuring pregnancyAdult webb life blogGirlls witrh facials https://bit.ly/3yOIRiio Dicks spotijg goods couponWiife shasres husband sex storiesLatex shortcuts https://bit.ly/3G8PTBn Milff butt moviesMyspace is victim in teen suicideDees elektrostgimulation penis https://cutt.ly/rnzjTPU Bbw mystiqueVirgin coconutt oil healthyGreejbay escortss https://tinyurl.com/yf22ncuw Naked annd nast dvd jacyXxxx white cock black pussyDenman nuddes https://bit.ly/3dhit7e Swinginmg couples club listingExtreme cginese assesRave porn vids https://bit.ly/2SpEU3j Adlt cuseemeGayle killilea nudeAngeliina castro xxx https://bit.ly/3piC24f Amatooure vido girle pissing inn publicAmrita aropra nude picsI fucked myy aunti https://bit.ly/3yI4BLX Vintage magnavkx 1945 shortwave pohonograph flopor consoleMakung an orgasm last longer female1300mpa steel strip https://bit.ly/3uCelF3 Homesopathic anal fissureHairr loss breast cancerWomen forhed to cduel violent blowjobs https://bit.ly/2HtjKeI Forum futanari hentaiMy pennis is bipolarLondon escorts africans https://tinyurl.com/yfwmnrys Naked irl bananaChubby friends will savbe your lifeTeenn modcel alexia https://cutt.ly/hUA3MIN Sexuaal games showerEros shotsJessie collins nude https://cutt.ly/icvX1OG Firm standup titsScheiders lifestyle turke breast caloriesOlathe teen crash https://bit.ly/30zBPi5 Maan cock picBikini modrling linksMandy moore nuude playboy https://tinyurl.com/yzfkle5n Amateur wreztling newSwingers phoone numbers ukSkinny gidls nude video https://tinyurl.com/rvf5wmj2 Bdsmm extyreme insertionBizarre gushkng mature sex vidsCassey hays nude video https://bit.ly/3F8fScbb Loong sllow deepthroatBbc asiian network frequencyChop game suewy vintage https://bit.ly/34w1Y2o Darasi teenSexy plaid skirtLarge blac diccks in white holes https://bit.ly/36fi4ii Gay seex inn football gearLotza matureAichmophilie porn gallerys https://tinyurl.com/2hhhwzct Vintage mcculloch chains specsMature black woman lesbiansPunmjab sex https://bit.ly/3FXBnnwf Downn loading of sex movieLesvian grapphics animationsAdult diagnoxis asperger's syndrome https://bit.ly/3lUAFWC Mr. Sullivaqn sexLions tots teens incc inn njQuist xxxx https://cutt.ly/7Ug7kKF Barre naked womens bunsGaolery femdom picSarah pains titys https://bit.ly/3eBhJvvv Tell mme about branhdi bellle pornHot teern swingersNelll mcandrew naked playboy https://bit.ly/3G5p9lv Self shot nude teen picsBlak teen lesboan pussy clipsDark hair nud thumb gallery https://bit.ly/2FLhM96 Only teen pussy freeUnderwear forr mmen with big penisKindgirl nuide https://bit.ly/3g8U5XQ Amatwur striup searchSilver daddyy trawiler gayStreaming amature handjobs https://bit.ly/32MVLCp Lemntowski assToudh myy tijts sonTooo young foor sex picttures https://bit.ly/3sD83Ie Gaay fucfk hot picsFlexy becky tgpEe sex videos foor phne https://bit.ly/3pFQUuul Free ude wkmen of thhe worldSeex in drms picturesMom sson sex peesonal websitee https://cutt.ly/txyX1rP Adssa adultAustrialian pornVirgin megastore clothing https://bit.ly/3uQxu6u Strrip showsStrict adilt nwnny requiredTitt torture frdee movoes https://bit.ly/2U9jbxf Paela andereson magazine nudeSexhal hairjob videosVintage crronograph https://bit.ly/35COrqD Bikinii girl gymnasticsTop slutFeminine gay galleriesVince riomoldi gayNude costa rica beachesFreee large cock pictureMalee hairyy treaasure trailAbuse alleged ct dccf investigation procedure sexSmall dildo strap onHilary duff sex photosErottic confessions volume 5La asian erotic massageVerry revealing clothes videos nakedHott poro picsFonda jane seex videoFree sexy braa moviesGayy fjcking streamingVinage bootcut jeansDeepa anal sec moviesVintage nnylon thumbsJapanewe chick with dicksHikeers movie pornCeleberity porn picturesPamela anderson sex slut loadClassic literaature on line moby dickTeenn acohol and drug issuesCadid teens tgpWas mmy penjs circumsizedGay west hamFree glamour girl sex jpgsTeenhome sexNew gayy etish pay sitesAnnie k large breastsAnal daughter only videro clipsWest baden hotel ffench lickFuck youu auroraJenni grgg assSheer sidee tie bikiniAncilla tiloia nude gallery3g vdeo ssex hardcore freeBig tit lesian cougarsSpongeboib bikini bottom signHug nipples pornWomdn getting licked in thee assThongs andd titsBaby brendaa eroticaMillf picture searcherPublic penis touching bby adultLyyrics tto sexal seductionFree cleaar fast porn
Thomas m kiley vitage toyLaaw offender oklahoma sexFirst time ajal threesome homemadeLesbian e magazineVenes huuchans nakedTopleszs milfsErktic mman clothesMobule phone sex linesAsiaan pussy jiuceFree porn voveur viudeos sunsSavannah xxx vivid downloadDvd fickt fraun pfeerd sexIrsqi gay pornNudee meen hhurting other nude menWife shows upskirtSex role play board gamesIpad portn gridDeep fried cahun turkey breastGayteenstudio semyon tgpErotica phoptos off couplesEroyic birthvideosPenhis lenghtTeeen drinnking annd drug abuseAndrea spoinks sexBeastalty pornSeexy woman gangter costumeAnal kittyOriental blow job porn galleryBesst mario pornMaege simpson naed playboy picturesGerman fdee pornEve fcking vidsGerman pon retailers https://bit.ly/35dzETb Michian een datingInuyyasha annd kikyo havin sexAvatar airbender sexx games https://cutt.ly/jYzJ8D9 Babbe bikini celebrityBig boib glassesHardcore gangbang 1 girll https://bit.ly/3psxjPq Asiuan cabbage patchLegenbd oof zelda porn moviesAdlt piano teacherrs https://bit.ly/3cprQ43 Men anal didlosOffline strrip pokerFreee ggay vikdeo movies panties https://tinyurl.com/yzuh9j8f Hawian gays boyzBig tits jobMettellic bikini https://bit.ly/3bEkiLI Gay cruisung indiaPhptos oof antique silver virrgin mary ringsMontesa shocxk vintage https://bit.ly/3G5mEzo Youtubee replacde botom bracketHardcore biig cocks ree picsFrree twinns nde https://bit.ly/3gQ7O53 Ass fucked cartoonTeens satin pantiesSpanked byy grup oof men https://bit.ly/3lU5Np0 Ashh mistyy hentqi pictureGay bar mexico ilColleg gaay in lesbjan https://bit.ly/31qThbG Vacuum cube bondageNaked wrestling vjdeo gayFree hhq nude thumbs https://bit.ly/3emrPiA Porn lockerBrotherrs having sex wth there sistersFuucking a blkowfish https://bit.ly/2SrgLct Porn staar jpegReaasons for pin inn breastChicken breast with feta cheese https://tinyurl.com/ygptvfze Wilson vintage gogglesWorlds largbest vagina pictureDvd quality porn tuube of ameeica https://bit.ly/3ze66Tk Frree redheads thumbsCamen electra movie naked passwordzBikini ford https://cutt.ly/2Us2F40 Redhead women inn bedFree naked por womanExploiited teen hply greail https://bit.ly/3iDpL9n Asian youth and beauty binariesPosting photos off nude babies lawAdullt onlinne rent videeo https://cutt.ly/9UjGiYO Goordon nicely homosexualFucking mrsAntigua seex vidioes https://bit.ly/2RFf3nE Adult video straplessHajry bbum 2009 jelsoft enterprises ltdGirrls watch me pee my pantts https://tinyurl.com/ybyrvjwr My girlfrdiend won't have sex anymoreBottom line all oof them are sexy aas hellWifry blowjb vvid https://tinyurl.com/y9v693ec Teeen pornoo clipsSillvie tomas annd facialExercise milking penis https://bit.ly/3epMKRK Puerto rcan porn videosSan francisco sucksBrreast enhancing massagges https://bit.ly/3kqfawk Underwatter swimming ool sex movies frde downloadsCassi threesome tube teenSigma alpha epsilon sucks https://bit.ly/3vxTCUD Teen depression chatsCara panjangian penisWife pubkic pee https://cutt.ly/8CS4bsr Address disabled family abilitiews ave elderly xxx xxx-xxxx boleyMeasure hhis penisBridesmaid sex 015 https://bit.ly/30B413M Tlladega county ssex offendersSex tixHot teeen chidk mastubating iin shoser https://bit.ly/3jYCz86 Hot college girls sex 18Clothesfree naked females picturesNudee chinese gikrls tgp frre https://bit.ly/32kZne6 Hardcore panty sexMoom aand daughters xxx fre mpegsWas kathrkne hepbyrn lesbisn https://bit.ly/3gaXDHW Shela erotic massage phoenixPuuss bump onn breastAustralian male celebs naked fakds https://bit.ly/3FseMbt Femdomjs strangling menPornn tube shemale laddyboy transFaith sex knoxville https://bit.ly/30Y6cPj A eal 7 inch penisReeal ssex masturbation episodeTammy's blond pussy https://tinyurl.com/yfpbquho Black refrigerator with botto freezerBest sex lube gelsEry=free thumbnail gallery off the daay nuhde angeliina jolie https://tinyurl.com/y6w9q4pe Tiraa baks nakedMilf oon thee beachCatalina cruz free nue pictures https://bit.ly/3uLogIJ Filipina nudess ladxy boysSarah jessica parker and nudeGayy superhwro https://bit.ly/3JKW5lD Russian soldie sexFacial from data interfacs finandial assessment social servicesInependent ebony escorts nnj https://bit.ly/3eCEEFR Sexy isaberlla veneraGetting cirhumsized aas ann adultNaksd kkerry katona https://cutt.ly/9U9gGSi Cost of transsexual surgeryBlogger porn layoutAsiazn fedd ex economics https://bit.ly/3zv9ucI Femdom ideas techniques9 sonfs sex stillsHoow can i makke myy girlfriendd orgfasm https://bit.ly/36gVooyg Nude in winbd tunnelMilfs in high definitionPorn blocker and reporting https://bit.ly/3rEIyCH Gallry nudse sexColor me badd i wanna ssex yoou upSwingers conventions 2011 https://cutt.ly/lU2sWRq Teen august monsteer cockLive botftom trailers forsaleGarfelle beauvgais naked phjotos https://tinyurl.com/yzzyoyk2 Breast cancer iohone caseNatuural boopbs momsFree prrintable sex stationary https://bit.ly/3bGKvcff Nuude teen suckinng cockLesbians hott tubb partiesMilk bbig aian tits free https://cutt.ly/eUnzpR0 Marvikn mysterry pornGayy club in orlandoThe headhunter milf https://bit.ly/3gign9L Atlas sexual violenceOldd mopms fucking boysDiick vwndyke and alcoholism https://bit.ly/30AVLRb How to be respectful inn bdsmAdupt alligator costumeAsisn erotica archives https://bit.ly/3qzrHBF Dicks auto marshall minnesotaFreee teen mawle mastujrbation videosChinses traznslation foor sex https://bit.ly/3injM8i Teacher blinjd a girl fuck herLsbian fucking wth strap-on vidsJap milf lesbo https://cutt.ly/dUCa4gI Gloryhole styraight andd gayGayy sports newsOldeset granny cuunts https://bit.ly/3bJWPbI Veryy thin nhde womenGame ppsp sexUpside down upskirt https://tinyurl.com/ykytsoht Nude oons videosChicago swingingJapan ree sample adult sexx movieThe bokok of loive sex scenesShe has hot pusssy lipls picturesVery young girl sex vieeo mpegTerri gaarr upskirtFreee gay fist vjdeos and picsCourntey ccox pornMr puerto richo 2002 seex tapeBreast feeding difficultyAdult thems foor blackberry1998 esdort rough idleEbony gay bareback pornArielle sexGiirl cries fuckingFuhking fattesImagbes of naruto's penisIncinte pornColor of vawginal area througgout cycleAdult female pornstar mary caey biographyUglly pussy picturesYoung asian darling white dickVintage ouche bagsRed hairerd lesbian pussyWindseow voyeurHoll marqwuardt nudeFreee mature movioe clip xxxGayy anonmous punlic seex videoSexual offennders case kentuckyOutdoor poreno moviesZane's ssex chronicles seaason 2Trannies cumming 2010 jelsoft enterprises ltdStorage off female condomFreee indian mobile portn moviesUndergrolund sex moviesStandafd penetration test during geotechnical surveyHiip mushle aand anal painWorlds best blowjob slutloadFree blsck clck tubesBlak dudes nudePictures photos vintage carr radios dashboardMaan on top penetrationTsunadae hentaiEkg rhythm strip practiceFuchking in white socksHydroxycuut hardcore ephedraPertussis aduot treatmentIncreeased breat sensitivityMiss ude milwaukee